Kategoria: zagrożenia

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Zrównoważony rozwój górnictwa węglowego w świetle dyrektywy CSRD i restrukturyzacji

Górnictwo węgla kamiennego w sposób szczególny i wieloaspektowy oddziałuje na środowisko, począwszy od samego zajmowania powierzchni, przez wydobycie zasobów po składowanie odpadów. Praca zakładów górniczych związana jest m.in. z deforestacją terenu, emisją pyłów i gazów, oddziaływaniem hałasem i wibracjami na teren, zanieczyszczeniem wód, czy składowaniem odpadów. Dotyczy zatem tych kwestii, które nie zawsze podlegały opomiarowaniu i ujawnieniu w sposób precyzyjny oraz jednolity na podstawie dyrektywy NFRD i krajowej ustawy o rachunkowości. Niejednokrotnie były natomiast przedmiotem proekologicznego marketingu w zakresie ładu korporacyjnego, czy społecznej odpowiedzialności biznesu, nie dostarczając jednak informacji rzeczywiście kluczowych z punktu widzenia inwestycji oraz oceny potencjału zrównoważonego wzrostu – a i taki do pewnego stopnia kopalnie mają.

Dlatego też dyrektywa CSRD dot. sprawozdawczości jednostek wprowadziła zasady, których celem było zapobieżenie swobodniejszemu stosowaniu wytycznych odnoszących się do zrównoważonego rozwoju i inwestycji w ochronę środowiska poprzez uściślenie kryteriów porównywalności danych, zharmonizowaniu standardów oraz ujednoliceniu zakresu aktywności podlegającego raportowaniu, a przez to również eliminacji luki informacyjnej wpływu działalności gospodarczej na środowisko.

Urzeczywistnieniu tego celu służyć mają wprowadzone zasady rozszerzające zakres obowiązków sprawozdawczych, kreujące wymóg podwójnej istotności, nakładające obowiązek stosowania Europejskich Standardów Zrównoważonego Rozwoju, nakładające obowiązek uwzględniania wpływu całego łańcucha dostaw i wykonawców, a także poddające sprawozdawczość zewnętrznemu audytowi.

Obowiązki raportowania zrównoważonego rozwoju dotyczą zgodnie z Art. 5 ust. 2 lit. b dyrektywy CSRD począwszy od 2025 r. dużych spółek, których kryteria wskazuje art. 3 ust. 3 dyrektywy NFRD. Duże spółki (tak jak  i jednostki dominujące nad dużą grupą kapitałową) dla spełnienia definicji muszą wypełniać dwa z trzech kryteriów, tj. przekraczać progi nimi wyznaczone na poziomach wartości sumy bilansowej – 25 mln euro, przychodów netto ze sprzedaży – 50 mln euro, średniorocznego zatrudnienia – 250. Dyrektywa stanowi zatem zwiększenie zakresu podmiotowego raportowania o spółki pozagiełdowe wg. skali.

Istotnym aspektem dla weryfikacji stopnia zrównoważenia prowadzonej działalności gospodarczej jest taksonomia unijna, a przede wszystkim kluczowe jej cele umożliwiające właściwą ocenę danego podmiotu. Są to cele środowiskowe wskazane w art. 9 rozporządzenia UE w sprawie ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, czyli: łagodzenie zmian klimatu, adaptacja do zmian klimatu, zrównoważone wykorzystywanie i ochrona zasobów wodnych i morskich, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, zapobieganie zanieczyszczeniu i jego kontrola oraz ochrona i odbudowa bioróżnorodności i ekosystemów.

Poza powyższymi w procesie raportowania zobowiązane podmioty powinny także ujmować kwestie związane z strategią i prowadzonym biznesem, wykorzystaniem innowacji oraz stopniem efektywności, strukturą organizacyjną a także celami strategicznymi w sposób spójny z polityką zmierzającą do zapewnienia osiągnięcia zrównoważonego środowiskowo wzrostu.

W tym kontekście, mając na uwadze całokształt wytycznych zw. z raportowaniem warto, chociaż skrótowo przedstawić aktualne problemy polskiego górnictwa węglowego odnosząc je do podmiotów zobowiązanych do raportowania, czyli przede wszystkim do spółek węglowych w rozumieniu art. 2 pkt 1 lit. a ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego.

Z uwagi na obszerność wyzwań stojących przed przyszłością polskiego sektora wydobywczego oraz nawarstwionymi problemami górnictwa węgla kamiennego celowe jest ograniczenie ich zakresu z punktu widzenia kwestii wynikających z raportowania ESG do tych, jakie zidentyfikowała Najwyższa Izba Kontroli weryfikując wykonanie rządowych programów.

Wskazuje się głównie na coraz większe rozwarstwienie pomiędzy podtrzymywaniem dotychczasowej skali górnictwa wynikającym z umowy społecznej i programów rządowych, tendencją popytową na rynku oraz możliwościami efektywnego wydobycia. Warto zwrócić uwagę na utrzymujący się trend malejącego wydobycia wynikający zarówno z mniejszych potrzeb konsumpcyjnych, ale też pogarszającej się konkurencyjności krajowego surowca powodowanej niskim poziomem efektywności wydobycia oraz wysokimi kosztami w przeliczeniu na górnika., co przekłada się na istotne różnice między wskaźnikami cen PSCMI I (Polski Indeks Węgla Energetycznego) a ARA (cena surowca wyładowywanego w Antwerpia-Rotterdam-Amsterdam). Dostrzegalne jest to również w wynikach eksportowych i sprzedażowych, które wskazują na sprzedaż utrzymującą się w przedziale 80% wydobytego surowca. Prócz tego oczywistym i jednym z największych problemów są wyniki finansowe wskazujące na rokrocznie rosnące zadłużenie, nierentowność, przerosty zatrudnienia, a także na brak racjonalnych poziomów wynagradzania.

Źródło: Ministerstwo Aktywów Państwowych (2022), Program dla sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce, Warszawa.

Źródło: Ministerstwo Aktywów Państwowych (2022), Program dla sektora górnictwa wę-gla kamiennego w Polsce, Warszawa.

Źródło: WysokieNapięcie.pl, https://wysokienapiecie.pl/93237-wegiel-najdrozszy-w-historii-a-pgg-brakuje-2-mld-zl/

Jedną z przyczyn obecnej sytuacji sektora górnictwa węglowego jest oczywiście w naturalny sposób postępująca transformacja energetyczna i promowanie nieemisyjnych źródeł energii elektrycznej.

Nie oznacza to jednak zupełnego wygaszania branży, szczególnie w świetle podtrzymywania wydobycia do 2049 r, lecz jej transformacji i dostosowania do nowego modelu. Polityki energetyczne przewidują zachowanie mocy węglowych w minimalnym zakresie w podstawie do 2040 r., co wymaga transformacji i restrukturyzacji sektora wydobywczego w sposób korespondujący z zasadami zrównoważonego rozwoju, mając na uwadze cele raportowania ESG.

Rządowy program dla sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce z 2022 r. czyni głównym celem sprawiedliwą transformację sektora górnictwa węgla kamiennego z założeniem stopniowej likwidacji branży wydobywczej w oparciu o mechanizmy wsparcia publicznego. Realizacja celu ma zostać osiągnięta w wyniku: dostosowania produkcji do zapotrzebowania, konsolidacji sektora, zachowania ciągłości działalności, zapewniania stabilności procesu wygaszania górnictwa, zapobiegania niekontrolowanym upadłościom, czy wsparcia procesów przechodzenia gospodarki do modelu niskoemisyjnego.

Cel ten w związku z planami polityki energetycznej i utrzymania górnictwa na odpowiednim poziomie wynikającym z umowy społecznej nie musi oznaczać utrzymania nieefektywności oraz braku zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z pewnością natomiast dowodzi potrzeby pilnej restrukturyzacji całego sektora.

Oczywiście trudno mówić o całkowitym zrównoważeniu środowiskowym lub znaczącym ograniczeniu oddziaływania na środowisko zakładów górniczych, niemniej istnieją możliwości dostosowania sektora do minimalizowania negatywnego oddziaływania oraz zmiany nastawienia inwestycyjnego z wykorzystaniem raportowania ESG w sposób zgodny i rzetelny do przedstawienia spójnej polityki i strategii przywracania efektywności i dbałości o środowisko.

Możliwe jest wdrożenie pewnych systemów w aspekcie zarządzania operacyjnego, opomiarowania i monitorowania warunków bezpieczeństwa opartych o sztuczną inteligencję, automatyzacje wybranych procesów zw. z transportem. Wprowadzenie stacji odmetanawiania do zasilania agregatów na cele własne, stworzenie przestrzeni do zagospodarowania odpadów powydobywczych realizując elementy gospodarki obiegu zamkniętego, czy analizując możliwości wykorzystania nieczynnych szybów jako mikro elektrowni szczytowo-pompowych.

Analiza powodów przyjęcia zasad sprawozdawczości pozwala upatrywać w nowych obowiązkach, obok licznych wyzwań, także i szans dla sektora. Celem bowiem ujednolicenia norm dot. sprawozdawczości jest nie tylko wzmocnienie realizacji celów klimatycznych, lecz również spowodowanie ukształtowania ścisłych ram weryfikacji danych dla inwestorów do oceny możliwości budowania długofalowej wartości przedsiębiorstwa, co w zestawieniu z utrzymanie wydobycia do 2049 r. i ewentualnie zagospodarowaniem tego obszaru jako strategicznej rezerwy surowcowej na potrzeby awaryjne nie musi być pozbawione racjonalności.

Z tego punktu widzenia obowiązek raportowania zrównoważonego rozwoju, analogicznie do całej gospodarki, może być swego rodzaju szansą, wymuszonym stymulantem usprawniania zakładów górniczych podyktowany jednolitymi schematami opomiarowania działalności i jej wpływu na otoczenie. Rzecz jasna górnictwo wymaga szczególnej ostrożności, odpowiedzialności oraz holistycznego podejścia do problemu, jednakże spójne rozpatrywanie i kreowanie strategii, planu restrukturyzacji wraz z raportowaniem ESG może przynieść korzystny całościowo rezultat w perspektywie utrzymania wydobycia.

Duży potencjał ma również w tym zakresie Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. (wykorzystując art. 8a ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego), mogąca zostać wykorzystana nie tylko jako podmiot służący reorganizacji i wygaszaniu zakładów, lecz także jako ich optymalizowania, unowocześnianiu oraz dostosowywaniu do wariantów efektywnej pracy lub wykorzystania dla celów wdrażania innowacji w innych obszarach, tam gdzie jest to wykonalne.

mgr Marcin Gronowski / 24.03.2025 r.

Źródła:

  1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (Dz. U. UE. L. z 2020 r. Nr 198, str. 13 z późn. zm.).
  2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie) (Dz. U. UE. L. z 2021 r. Nr 243, str. 1).
  3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG (Dz. U. UE. L. z 2013 r. Nr 182, str. 19 z późn. zm.).
  4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. U. UE. L. z 2022 r. Nr 322, str. 15).
  5. Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1383).
  6. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 120 z późn. zm.).
  7. Piech M., Sobczyk W., Wpływ obiektu górniczego na środowisko na przykładzie Kopalni Węgla Kamiennego LW Bogdanka (Polska), Inżynieria Mineralna, styczeń-czerwiec 2023.
  8. Gronowski M., Zastosowanie AI w górnictwie w kontekście AI ACT, Instytut Prawa Geologicznego i Górniczego, 2025.
  9. Ogrodnik R., Mieszaniec J., Górnictwo węgla kamiennego w kontekście zrównoważonego rozwoju, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 318, 2013.
  10. Mariański A. [w:] Ustawa o rachunkowości. Komentarz, wyd. VI, red. E. Walińska, Warszawa 2023, art. 77.
  11. Najwyższa Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli, Przygotowanie i realizacja „programu dla sektora górnictwa węgla kamiennego w Polsce”, Warszawa, 2022.
  12. Ministerstwo Aktywów Państwowych (2022), Program dla sektora górnictwa wę-gla kamiennego w Polsce, Warszawa. WysokieNapięcie.pl, https://wysokienapiecie.pl/93237-wegiel-najdrozszy-w-historii-a-pgg-brakuje-2-mld-zl/
Opublikowano przez

Szkolenie IPGG dla Ardagh Glass Poland sp. z o.o. z prawa geologicznego i górniczego ze szczególnym uwzględnieniem BHP w odkrywkowych zakładach górniczych

W dniu 8 października 2024 r. Instytut Prawa Geologicznego i Górniczego przeprowadził w Poznaniu szkolenie z zakresu prawa geologicznego i górniczego dla pracowników Spółki Ardagh Glass Poland sp. z o.o. z siedzibą w Gostyniu. 
Nasze szkolenie opracowaliśmy w taki sposób, aby nacisk położyć na kwestie związane ze zmianami w Prawie geologicznym i górniczym od początku obowiązywania tej ustawy do chwili obecnej, tj. od 2012 r. do 2024 r. Ponadto dopasowaliśmy nasz wykład do specyfiki Spółki, posiadającej własną kopalnię piasku oraz zainteresowanej utrzymaniem dobrego poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy. Stąd wiodącym zagadnieniem w trakcie szkolenia oprócz nowelizacji ustawy były regulacje BHP panujące w odkrywkowych zakładach górniczych.

Zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą szkoleniową – wszelkie szczegóły dostępne są na stronie https://instytutpgg.pl/index.php/oferta/ 

Dostępne są szkolenia stacjonarne oraz online. W ofercie stacjonarnej zapraszamy do Wrocławia, Poznania, a na życzenie możemy także samodzielnie przyjechać do słuchaczy we wskazanym przez nich miejscu.

Cieszymy się z coraz większego zainteresowania naszymi szkoleniami oraz z coraz liczniej pojawiającymi się zapytaniami ofertowymi.

Zarząd IPGG / 21.10.2024 r.

Opublikowano przez

Polskie ratownictwo górnicze – struktura, zadania i organizacja

W dzisiejszym artykule skupimy się na ratownictwie górniczym w polskim prawie geologicznym i górniczym, a konkretnie na jego strukturze, zadaniach i organizacji. Należy zaznaczyć, że z uwagi na wiele kwestii związanych z funkcjonowaniem ratownictwa górniczego uregulowanego przez polskiego ustawodawcę, nie sposób ująć ich w jednym artykule. Wobec tego cała regulacja związana z funkcjonowaniem ratownictwa górniczego w Polsce zostanie rozbita na kilka mniejszych artykułów które będą ukazywać się co pewien czas na naszej stronie internetowej. 

https://www.wnp.pl/gornictwo/tomasz-ciupa-ratownik-gorniczy-z-kopalni-bobrek-piekary-walka-o-zycie-gornikow-zawsze-trwa-do-samego-konca,339822.html

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, iż działalność górnicza jest dosyć charakterystycznym rodzajem działalności gospodarczej. Występowanie zagrożeń w zakładach górniczych pociąga za sobą ryzyko wystąpienia wypadków pracowników takich zakładów oraz wystąpienia szkód w środowisku naturalnym i to w dużo większym wymiarze niż w przypadku prowadzenia innych rodzajów działalności gospodarczej. Taka specyfika działalności gospodarczej pociąga za sobą konieczność zapewnienia określonej prewencji i ochrony przed niekorzystnymi zagrożeniami. I tak, jednym z podstawowych obowiązków o charakterze prewencyjnym nałożonym na przedsiębiorcę w polskim prawie geologicznym i górniczym jest chociażby obowiązek prowadzenia prac górniczych na podstawie planu ruchu zakładu górniczego (PRZG). Natomiast obowiązkiem o charakterze ochronnym jest zapewnienie w zakładzie górniczym dostępu do działań ratowniczych służących do pomocy pracownikom znajdującym się w stanie zagrożenia życia lub zdrowia, jak również usunięciu stanu zagrożenia wystąpienia szkody w środowisku naturalnym, właśnie bezpośrednio związanym z zasadnością istnienia zagrożenia górniczego [1].

W kontekście organizacji ratownictwa górniczego, należy zwrócić uwagę na art. 122 p.g.g. Zgodnie z tym przepisem, ratownictwo  górnicze dzieli się na: 

1) służby ratownictwa górniczego przedsiębiorcy oraz

2) podmioty zawodowo trudniące się ratownictwem górniczym. 

Z kolei zgodnie z art. 122 ust. 6 p.g.g, przedsiębiorca (tj. podmiot który posiada koncesję na prowadzenie działalności regulowanej) jest zobowiązany: 

1) posiadać własne służby ratownictwa górniczego albo powierzyć realizację tego obowiązku w całości lub w części podmiotom zawodowo trudniącym się ratownictwem górniczym, 

2) posiadać plan ratownictwa górniczego, 

3) zapewnić stałą możliwość udziału w akcji ratowniczej zawodowych specjalistycznych służb podmiotu zawodowo trudniącego się ratownictwem górniczym w sposób określony w umowie, o której mowa w ust. 15. 

Istotnie w doktrynie wskazuje się, że brzmienie całego art. 122 p.g.g wskazuje, że wszystkie ze wskazanych obowiązków mają charakter obligatoryjny (tzn. muszą one być spełnione jednocześnie). Niemniej jednak § 68 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 16 marca 2017 r. w sprawie ratownictwa górniczego (tj. Dz. U z 2022 r., poz. 1418 ze zm.) definiuje umowę przedsiębiorcy z podmiotem zawodowo trudniącym się ratownictwem górniczym jako fakultatywną [1]. Przy czym należy nadmienić, że spora część przedsiębiorców posiada umowy z podmiotami zewnętrznymi, których służby, kiedy zajdzie taka potrzeba, wspomagają akcję ratowniczą. Aczkolwiek redakcję obecnego art. 122 p.g.g należy ocenić zdecydowanie negatywnie, szczególnie mając na uwadze fakt, że konieczność zapewnienia przez przedsiębiorcę dostępu w zakładzie górniczym do służb ratownictwa górniczego jest obowiązkiem o charakterze policyjnym [2, 1], a obowiązki o charakterze policyjnym powinny być formułowane możliwie jak najkonkretniej.

Mając na względzie ww. obowiązki, należy również zważyć na treść art. 122 ust. 17 p.g.g. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli występujące w zakładzie górniczym zagrożenia naturalne i ich natężenie nie wymagają spełnienia przez przedsiębiorcę obowiązku, o którym mowa w ust. 6 pkt 1 , i jeżeli nie spowoduje to pogorszenia stanu bezpieczeństwa w zakładzie górniczym, właściwy organ nadzoru górniczego może, w drodze decyzji, zwolnić przedsiębiorcę z tego obowiązku w całości lub w części. Przedsiębiorca, który uzyskał zwolnienie, jest obowiązany zabezpieczyć możliwość prowadzenia akcji ratowniczej przez podmioty trudniące się zawodowo ratownictwem górniczym, w sposób określony w planie ratownictwa górniczego oraz umowie zawartej z tym podmiotem. Kryterium, jakie dyrektor OUG bierze pod rozwagę rozpatrując wniosek o zwolnienie z obowiązku posiadania własnych służb ratownictwa przedsiębiorcy, jest niepogorszenie stanu bezpieczeństwa w zakładzie górniczym, przede wszystkim ze względu na rodzaj i natężenie zagrożeń naturalnych występujących w zakładzie górniczym. Należy w tym miejscu nadmienić, iż takie zwolnienie może maksymalnie dotyczyć tylko jednego zakładu górniczego [3]. Również przedsiębiorca, w przypadku uzyskania takiego zwolnienia, jest nie tylko zobowiązany do zapewnienia możliwości udziału służb zewnętrznych w akcji ratowniczej, ale również do możliwości prowadzenia przez stację ratownictwa akcji w całości [3]. Z brzmienia tego przepisu wynika również jasno, że przedsiębiorca w przypadku uzyskania zwolnienia z obowiązku posiadania własnych służb musi de facto i tak zawrzeć umowę z podmiotem zewnętrznym trudniącym się zawodowo ratownictwem górniczym oraz posiadać plan ratownictwa górniczego. Sama możliwość zwolnienia w praktyce ogranicza się do płytkich, odkrywkowych zakładów górniczych prowadzących wydobycie kruszywa (np. piasku, żwiru), co w praktyce bardzo zawęża krąg zakładów górniczych, które mogą uzyskać takie zwolnienie. Co ważne, ustawodawca wyłączył tutaj zastosowanie przepisów ust. 1-18 w art. 122 p.g.g. do odkrywkowych zakładów górniczych, co jednak nie zwalnia takich przedsiębiorców z wymogów, o których była mowa w kontekście wydania decyzji o zwolnieniu posiadania własnych służb ratownictwa górniczego.

Podstawowe zadania jakie stoją przed służbami ratownictwa górniczego przedsiębiorcy oraz podmiotami zawodowo trudniącymi się ratownictwem górniczym, ustawodawca uregulował w art. 122 ust. 2 p.g.g. I tak, do zadań tych podmiotów należą: 

1) niezwłoczne niesienie pomocy w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w zakładzie górniczym, bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego lub bezpieczeństwa powszechnego, 

2) w sytuacjach określonych szczegółowymi przepisami wykonawczymi dotyczącymi ratownictwa górniczego – wykonywanie prac profilaktycznych zapobiegających bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwa osób lub ruchu zakładu górniczego [4]. 

Jak wskazuje H. Schwarz, wymienione przez ustawodawcę obowiązki w art. 122 ust. 2 p.g.g są w sposób celowy niedookreślone, bowiem nie sposób stypizować wszystkich czynności, których podjęcie może być konieczne w celu niesienia pomocy w warunkach zagrożenia [3].

Omawiając wszelkie wymogi formalne związane z ratownictwem górniczym, które musi dochować przedsiębiorca, nie sposób nie wspomnieć o obowiązku posiadania planu ratownictwa górniczego. Plan taki sporządza się dla każdego zakładu górniczego (art. 122 ust. 10 p.g.g), bez względu na jego wielkość oraz technologię prowadzonej działalności [4]. Plan taki określa w szczególności: organizację służb ratownictwa górniczego i służb pogotowia w zakładzie górniczym, możliwość stałego udziału w akcji ratowniczej zawodowych specjalistycznych służb podmiotu zawodowo trudniącego się ratownictwem górniczym – w przypadku zawarcia umowy, niezbędne wyposażenie w sprzęt ratowniczy, sposób prowadzenia akcji ratowniczej. Plan jest zatwierdzany przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego (KRZG) oraz na bieżąco aktualizowany w zakresie ustalonym przez KRZG.

Przechodząc już do samej struktury ratownictwa górniczego, stosownie do art. 122 ust. 13 p.g.g, podstawą funkcjonowania służb ratowniczych jest drużyna ratownicza oraz kopalniana stacja ratownictwa górniczego bądź zakładowa stacja ratownictwa górniczego. W skład drużyny ratowniczej wchodzą: kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, zastępcy kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, ratownicy górniczy, mechanicy sprzętu ratowniczego. Przynależność do ratownictwa górniczego jest dobrowolna. Liczbę osób wchodzących w skład drużyny ratowniczej oraz jej skład określa KRZG uwzględniając zagrożenia występujące w zakładzie górniczym. W przypadkach uzasadnionych potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa pracy w drużynie ratowniczej utrzymuje się specjalistyczne zastępy ratownicze do wykonywania w trakcie akcji ratowniczej oraz prac profilaktycznych czynności, które wymagają szczególnych umiejętności. Również kiedy akcje ratownicze mają być prowadzone w specyficznych warunkach wymagających zastosowania specjalnych technik (w szczególności alpinistycznych lub nurkowych), przedsiębiorca, w zależności od rodzaju zagrożeń występujących w zakładzie górniczym, w porozumieniu z jednostką ratownictwa górniczego powołuje specjalistyczną służbę ratowniczą, którą stanowią: co najmniej dwa zastępy ratownicze tej samej specjalności, mechanicy specjalistycznego sprzętu ratowniczego, kierownicy specjalistycznych zastępów ratowniczych, lekarze przygotowani do współdziałania ze specjalistycznymi zastępami ratowniczymi. W zakresie wymaganej ilości ratowników górniczych oraz zastępów ratowniczych należy wskazać, iż ta liczebność uzależniona jest od wielkości zakładu górniczego (w zakresie szczegółów odsyłamy czytelników do wspomnianego rozporządzenia ministra energii w sprawie ratownictwa górniczego).

Bazą drużyny ratowniczej jest kopalniana lub zakładowa stacja ratownictwa górniczego [1]. Na czele takiej stacji stoi kierownik (z co najmniej 2 zastępcami w podziemnych zakładach górniczych, a w pozostałych rodzajach zakładów górniczych z co najmniej 1 zastępcą). Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego lub jeden z jego zastępców są ratownikami górniczymi. Funkcję kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego lub co najmniej jednego z jego zastępców pełni osoba, która: 

  • ma co najmniej pięcioletni staż ratownika górniczego, 
  • ukończyła z wynikiem pozytywnym kurs dla kandydatów na kierowników kopalnianych stacji ratownictwa górniczego. 

Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego w podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny nie może równocześnie pełnić innych funkcji w kierownictwie lub w dozorze ruchu zakładu górniczego.

Należy również wskazać, że służba ratownictwa górniczego w kopalni musi spełniać określone wymogi w przedmiotowym rozporządzeniu. Do jednego z takich przykładowych wymogów należy zaliczyć m.in. obowiązek działania w oparciu o regulamin, zatwierdzany przez kierownika jednostki ratownictwa, w którym określa się: zadania wykonywane przez zawodowe zastępy ratownicze oraz zawodowe pogotowia specjalistyczne, a także dyżurujące zastępy ratownicze dla grup podziemnych zakładów górniczych, sposób szkolenia i odbywania ćwiczeń ratowniczych przez osoby wchodzące w skład zastępów i pogotowi, o których mowa w pkt 1, organizację służby medycznej oraz zabezpieczenia medycznego zastępów i pogotowi, o których mowa w pkt 1, a także kwalifikacje i zasady szkolenia lekarzy.

Jak widać, kazuistyczność i zawiłość regulacji związanej z ratownictwem górniczym jest tak duża, że niemożliwym jest ją ująć i omówić w jednym artykule. W niniejszym opracowaniu skupiliśmy się wyłącznie na najbardziej podstawowych i wybranych kwestiach związanych z funkcjonowaniem ratownictwa górniczego. Dalsze kwestie związane z organizacją, funkcjonowaniem oraz zadaniami ratownictwa górniczego będziemy stopniowo omawiali w kolejnych artykułach.

Mgr Kamil Kozyra / 23.01.2024 r.

LITERATURA:

(1) P. Wojtulek, T. Kocowski, W. Małecki, Prawo geologiczne i górnicze, Warszawa 2020.

(2) T. Kocowski, Policja gospodarcza, [w:] A. Borkowski, A. Chełmoński, M. Guziński , K. Kiczka, L. Kieres. T. Kocowski, Administracyjne Prawo Gospodarcze.

(3) H. Schwarz, Prawo geologiczne i górnicze. Tom II. Komentarz, Legalis 2023.

(4) A. Lipiński, Prawne podstawy geologii i górnictwa, Warszawa 2019.

AKTY PRAWNE:

– Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (p.g.g, tj. Dz. U z 2023 r., poz. 633 ze zm.).

– Rozporządzenie Ministra Energii w sprawie ratownictwa górniczego z dnia 16 marca 2017 r. (tj. Dz. U z 2022 r., poz. 1418 ze zm.).

Opublikowano przez

Zagrożenia górnicze – #3 Zagrożenie osuwiskowe w zakładach górniczych

Zagrożenie osuwiskowe nieodłącznie wiąże się z górnictwem odkrywkowym. W odniesieniu do kopalni odkrywkowych katalog zagrożeń kształtuje się w odmienny sposób niż w przypadku górnictwa podziemnego oraz otworowego. To właśnie w kopalniach wydobywających złoża kopalin na powierzchni lub na stosunkowo niskiej głębokości, która nie powoduje konieczności budowy zakładu górniczego wydobywającego kopaliny metodą głębinową, zagrożenie osuwiskowe może się objawić w swoich skutkach.

https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/sloneczny-powierzchnia-srodowisko-otwor-13224682/

Charakteryzując górnictwo odkrywkowe należy wskazać, że prowadzenie wydobycia w odkrywkowych zakładach górniczych jest związane z zaleganiem złoża na stosunkowo niewielkiej głębokości. Dzięki temu eksploatacja takich złóż jest mniej kosztochłonna i bezpieczniejsza od podziemnej. Przyjmuje się, że kopalnie odkrywkowe dzielą się ze względu na ukształtowanie terenu na kopalnie: stokowe, stokowo-wgłębne oraz wgłębne. Za literaturą zagraniczną można także zaproponować podział kopalń odkrywkowych na: duże odkrywki, kopalnie stożkowe, kamieniołomy i kopalnie eksploatujące złoża aluwialne(2).

W Polsce najbardziej znanymi zakładami górniczymi wydobywającymi kopaliny metodą odkrywkową są KWB Bełchatów oraz KWB Turów – oba zakłady górnicze wydobywają węgiel brunatny. Do przykładów kopalni odkrywkowych warto zaliczyć również licznie występujące w Polsce zakłady górnicze wydobywające piaski i kruszywa.

Najbardziej charakterystycznym zagrożeniem występującym w odkrywkowych zakładach górniczych jest zagrożenie osuwiskowe. Osuwisko wedle brzmienia przepisu § 31 ust. 2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1617) (dalej: r.z.n.z.g.) to przemieszczanie się, w wyniku naruszenia stanu równowagi w górotworze, mas skalnych budujących skarpę lub zbocze, stwarzające niebezpieczeństwo dla pracowników lub ruchu zakładu górniczego. Jest ono zjawiskiem geomorfologicznym, które wpływa na antropogeniczne i naturalne cechy na powierzchni Ziemi(3). Z tego też względu § 32 ust. 1 r.z.n.z.g. ustala dwa stopnie zagrożenia osuwiskowego jedynie w stosunku do odkrywkowych zakładów górniczych, biorąc pod uwagę fakt, że tylko w zakładach górniczych tego typu możliwe jest występowanie tego zagrożenia.

W zakresie przykładów występowania osuwisk w górnictwie, wśród których występuje chociażby osuwisko w kopalni Łagów II w województwie Świętokrzyskim, odsyłamy do artykułu zamieszczonego pod niniejszym linkiem: https://www.wnp.pl/gornictwo/te-zagrozenia-daja-czasem-o-sobie-znac,403032.html 

Podsumowując, zagrożenie osuwiskowe jako zagrożenie typowe dla górnictwa odwykowego różni się od zagrożeń właściwych górnictwu podziemnemu. Jednak warto wskazać, że jego skutki polegające na szkodach osobowych oraz majątkowych mogą być równie bolesne jak w przypadku pozostałych zagrożeń górniczych występujących w innych rodzajach działalności wydobywczej.

(1) J. Kołecki, Charakterystyka zagrożeń górniczych w polskim prawie – wybrane aspekty, Wrocław 2023, s. 156.

(2) P. Strzałkowski, Górnictwo ogólne…, s. 15.

(3) D. Arca, H.Ş. Kutoğlu, K. Becek, Landslide susceptibility mapping in an area of underground mining using the multicriteria decision analysis method, Maine 2018, s. 724.

Mgr Jakub Kołecki, 16.01.2024 r.

Opublikowano przez

Zagrożenia dla realizacji polityki surowcowej

https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/zolta-koparka-2101137/

Głównym celem prowadzonej polityki surowcowej powinno być zapewnienie państwu i jego gospodarce dostępu do surowców, które w danym momencie gospodarka ta potrzebuje w celu rozwoju oraz zapewnienie państwu bezpieczeństwa surowcowego, np. na potrzeby energetyki. W związku z tak doniosłą rolą, jaką polityka ta spełnia, powinna być ona realizowana w najbardziej optymalnym zakresie. Idąc dalej, można stwierdzić, iż działania zmierzające do realizacji polityki surowcowej powinny być filarem rozwoju przestrzennego całego państwa oraz stanowić stabilną i długofalową politykę. Niestety nie zawsze tak jest.

Jednym z głównych powodów mogących uniemożliwić maksymalizację zysków z prowadzonej polityki surowcowej jest brak uwzględnienia jej w planowaniu przestrzennym, bądź podejmowanie działań ad hoc. W przypadku Polski wydaje się, że największym problemem jest brak kompleksowej koncepcji zagospodarowania kraju(1). Brak takiego planu może okazać się dużym problem w realizowaniu racjonalnej polityki surowcowej. Wykazać można, iż brak spójnej koncepcji rozwoju planistycznego kraju i jego polityki surowcowej może powodować, że racjonalna polityka surowcowa (poszukiwanie, eksploatacja złóż) stanie się ,,konfliktogenna’’ i ekonomicznie nieracjonalna, na co wskazują chociażby Barbara Radwanek-Bąk i Marek Nieć(2). Według autorów tymi ,,konfliktogennymi’’ polami utrudniającymi lub uniemożliwiającymi eksploatację surowców są:

  • związane z zabudową terenu lub obecnością trwałej infrastruktury, np. autostrad, rurociągów, linii kolejowych, lotnisk itp.;
  • związane z ochroną środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych;
  • związane z własnością terenu, na którym udokumentowano złoża.

Nieuwzględnienie wyżej wymienionych czynników prowadzić może bądź do wysokich kosztów eksploatacji surowca, bądź może w ogóle uniemożliwić jego pozyskanie. Poza przywołanymi tutaj autorami, na inne problemy związane z brakiem spójnej polityki surowcowej zwracała uwagę również biała księga Ministerstwa Środowiska(3) z 2015 r. Dokument ten zwraca szczególną uwagę na następujące aspekty:

  • brak spójności różnych regulacji;
  • deficyt kompetencji urzędników samorządowych;
  • nagłaśnianie faktycznych lub rzekomych konfliktów zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska z planowaną, potencjalną działalnością wydobywczą;
  • braki w umiejętnym komunikowaniu się inwestorów ze społecznością lokalną.

Pewną zmianę w zakresie planowania przestrzennego oraz polityki surowcowej mogą przynieść: 

  • zmiana ustawy z dnia 9 czerwca 2023 r. – Prawo geologiczne i górnicze, do której wprowadzono definicję złoża strategicznego(4), 
  • zmiana ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym(5) (głównie poprzez art.  37na.)(6) oraz 
  • uchwała Rady Ministrów z 2022 ,,Polityka surowcowa państwa’’(7), która w swej treści zawiera wytyczne dotyczące planowania oraz gospodarowania surowcami. Uchwała ta zakłada istnienie celu głównego oraz ośmiu celów pobocznych, jakimi kierować ma się rząd w kwestiach realizowania polityki surowcowej. Celem głównym jest ,,Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju poprzez zagwarantowanie dostępu do niezbędnych surowców (krajowych oraz importowanych) zarówno obecnie, jak i w perspektywie wieloletniej (…)”(8). Celami pobocznymi są: 
  • zapewnienie dostępu do surowców ze złóż kopalin;
  • poszukiwanie, rozpoznawanie oraz dokumentowanie złóż kopalin;
  • zapewnienie sprzyjających warunków prawnych dla obecnych i przyszłych inwestorów oraz rozwój i unowocześnienie branży geologiczno-górniczej;
  • ochrona złóż kopalin;
  • współpraca międzynarodowa w zakresie zabezpieczenia dostępu do surowców;
  • pozyskiwanie surowców ze złóż antropogenicznych oraz wspieranie rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym;
  • zapewnienie spójności strategii realizowanych przez spółki o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa oraz spółki realizujące misję publiczną z działaniami Głównego Geologa Kraju pełniącego funkcję Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa;
  • upowszechnianie wiedzy.

Ponadto uchwała zawiera wykaz kopalin uznanych za strategiczne i krytyczne. 

Podsumowując, działania podjęte w ostatnich latach, zmierzające do uwypuklenia znaczenia bezpieczeństwa surowcowego oraz stworzenia kompleksowej polityki surowcowej należy ocenić pozytywnie. Niemniej brak kompleksowej koncepcji rozwoju kraju, rozumianej jako wytyczenie kierunków rozwoju infrastruktury oraz gospodarki na kolejne dziesięciolecia, może stawiać pod dużym znakiem zapytania badanie, ochronę złóż i późniejszą ich eksploatację, a w konsekwencji realizację przyjętej polityki surowcowej.

[1] Poprzednia koncepcja zagospodarowania przestrzennego z 2011 r. (M.P. 2012 poz. 252), została uchylona w 2020 r. ustawą  o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 1378). Obecnie tworzona jest ,,Koncepcja Rozwoju Kraju 2050’’, niemniej obecny stopień zaawansowania prac nad nią  można ocenić jako początkowy.

[2] B. Radwanek-Bąk, M. Nieć ,Wykorzystanie złóż kopalin w Polsce zagrożenia bezpieczeństwa surowcowego kraju, Przegląd Geologiczny, vol. 57, nr 7, 2009.

[3] https://infolupki.pgi.gov.pl/sites/default/files/czytelnia_pliki/1/biala_ksiega_zloz_kopalin.pdf.

[4] Niemniej definicja ta oraz procedura uznawania złoża za strategiczne budzą kontrowersje. Zob: https://instytutpgg.pl/index.php/2023/08/01/stanowisko-fundacji-instytut-prawa-geologicznego-i-gorniczego-im-prof-antoniego-agopszowicza-w-kwestii-nowelizacji-ustawy-prawo-geologiczne-i-gornicze/ (dostęp na 01.10.2023).

[5] USTAWA z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (t.j. Dz.U. 2023 poz. 977).

[6] Dodany artykuł daje możliwość wystąpienia Rady Ministrów do wojewody o ,,wydanie zarządzenia w sprawie planu miejscowego dla inwestycji o szczególnym znaczeniu dla ochrony podstawowych interesów bezpieczeństwa Państwa lub gospodarki narodowej, o planowanych kosztach inwestycji wynoszących co najmniej 500 mln zł oraz liczbie nowych miejsc pracy wynoszącej co najmniej 50’’. Pewne wątpliwości może powodować użyte przez ustawodawcę nieostre sformułowania takie jak, o szczególnym znaczeniu, podstawowych interesów itd.

[7] UCHWAŁA NR 39 RADY MINISTRÓW z dnia 1 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Polityki Surowcowej Państwa”, M.P. 2022 poz. 371.

[8] Tamże.

Mgr Michał Kowalski / 14.11.2023 r.