Kategoria: górnictwo

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Święto Niepodległości 11 listopada

Działania i inicjatywy polskich górników na rzecz odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku

Abstrakt

Polscy górnicy, na przełomie XIX i XX wieku, stanowili istotny trzon ruchu niepodległościowego. Ich aktywność na polu politycznym, społecznym i ekonomicznym przyczyniła się do krzewienia idei wolnościowych oraz budowania świadomości narodowej. Począwszy od strajków na rzecz praw pracowniczych po działania zbrojne w powstaniach śląskich, górnicy odegrali znaczącą rolę w odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Artykuł omawia najważniejsze inicjatywy podejmowane przez górników, w tym mniej znane działania oraz bohaterów tej walki, zarysowując ich kluczowy wpływ na kształtowanie polskiej tożsamości na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim.

Wstęp

Pod koniec XIX wieku w Zagłębiu Dąbrowskim i na Górnym Śląsku, górnicy znajdowali się w trudnej sytuacji. Warunki pracy były niezwykle ciężkie, wynagrodzenia niskie, a zagrożenie wypadkami wysokie. Tereny te były pod kontrolą zaborców, co wywoływało napięcia społeczne i wykluczało Polaków z politycznych decyzji. W tej sytuacji górnicy zaczęli organizować protesty i manifestacje, które łączyły postulaty pracownicze z dążeniem do polonizacji administracji oraz szkół. Wraz z rozwojem świadomości narodowej, ruch ten nabierał rozmachu, co w konsekwencji wpłynęło na przywrócenie niepodległości Polsce.

Główne inicjatywy górników w walce o niepodległość

Strajki w Zagłębiu Dąbrowskim i na Górnym Śląsku

  • 1905 – Strajk powszechny w Zagłębiu Dąbrowskim
    W 1905 roku górnicy w Zagłębiu Dąbrowskim rozpoczęli masowy strajk, domagając się poprawy warunków pracy oraz większych praw politycznych. Żądali także polonizacji szkół i urzędów, protestując przeciwko wpływowi rosyjskiego zaborcy na lokalne instytucje. Strajk ten stanowił jedno z pierwszych zbiorowych działań, które łączyło kwestie społeczne i narodowe.
  • 1909 – Strajk w kopalni “Saturn” w Czeladzi
    Pracownicy kopalni “Saturn” zorganizowali protest, domagając się lepszych warunków pracy oraz wyższych płac. Równocześnie apelowali o prawa narodowe, co stało się inspiracją dla innych zakładów przemysłowych. Strajki takie miały na celu zarówno poprawę sytuacji materialnej, jak i umacnianie polskiej tożsamości w regionie.

Patriotyczne manifestacje i protesty

  • 1912 – Manifestacje na Górnym Śląsku
    Górnicy z okolic Katowic, chcąc podkreślić swoją tożsamość narodową, organizowali liczne manifestacje patriotyczne. Takie wydarzenia, wzmacniające lokalną świadomość polskości, dawały impuls do rozwoju narodowej solidarności na Górnym Śląsku, tworząc fundament pod przyszłe działania powstańcze.
  • 1913 – Strajk w kopalni “Kleofas” w Świętochłowicach
    Pracownicy tej kopalni protestowali przeciwko niemieckiej dominacji, co miało wymiar zarówno pracowniczy, jak i narodowy. Strajki takie przyczyniły się do wzrostu świadomości narodowej i politycznej wśród górników, umacniając opór wobec zaborców.

Pomoc dla organizacji niepodległościowych

  • 1914 – Wsparcie dla Legionów Piłsudskiego
    Podczas I wojny światowej górnicy dostarczali żywność, środki finansowe oraz inne zasoby dla Legionów Piłsudskiego. Pomoc ta miała ogromne znaczenie, zapewniając wsparcie dla oddziałów niepodległościowych, które walczyły o wolną Polskę.
  • 1915 – Organizacja górników polskich w Zagłębiu Ruhry
    Polscy górnicy na emigracji, zwłaszcza w niemieckim Zagłębiu Ruhry, wspierali finansowo polskie organizacje niepodległościowe. Wysyłali środki materialne i finansowe do Polski, pomagając także uchodźcom z terenów okupowanych, co wzmacniało relacje z rodakami w kraju.

Lokalne demonstracje i tworzenie komitetów obywatelskich

  • 1916 – Manifestacje patriotyczne w Jaworznie
    W Jaworznie miały miejsce liczne demonstracje górników, które wyrażały poparcie dla dążeń niepodległościowych. Pokazały one siłę ruchu narodowego w tej części Śląska, inspirując kolejne inicjatywy.
  • 1917 – Powstanie komitetów obywatelskich w Zagłębiu Dąbrowskim
    W 1917 roku górnicy zaczęli organizować komitety obywatelskie, wspierające działania niepodległościowe i pomagające rodzinom walczących żołnierzy. Inicjatywa ta przyczyniła się do budowania lokalnych struktur, które miały odegrać rolę w przyszłej administracji polskiej.

Powstania śląskie: kluczowy krok w walce o granice

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, walka o przyłączenie Śląska do Polski przybrała formę zbrojną. W latach 1919-1921 wybuchły trzy powstania śląskie, w których udział górników był znaczący:

  1. Pierwsze Powstanie Śląskie (1919)
    Było wyrazem sprzeciwu wobec niemieckich represji, tocząc się głównie w powiatach katowickim i pszczyńskim. Chociaż powstanie zakończyło się przegraną Polaków, jego wpływ na świadomość narodową regionu był istotny.
  2. Drugie Powstanie Śląskie (1920)
    Wybuchło w odpowiedzi na nasilające się represje niemieckie. Mimo że trwało krótko, przyczyniło się do ustanowienia międzynarodowej komisji kontrolującej Górny Śląsk.
  3. Trzecie Powstanie Śląskie (1921)
    Najważniejsze z powstań, rozpoczęło się w maju 1921 roku. Dzięki determinacji górników i innych mieszkańców wywalczono korzystny dla Polski podział Śląska, który miał ogromne znaczenie dla nowego państwa.

Kulminacja działań niepodległościowych górników

  • 1918 – Przejęcie kopalń przez polskie rady robotnicze
    Górnicy z Zagłębia Dąbrowskiego przejmowali kopalnie, zakładając rady robotnicze, które przejmowały kontrolę nad zakładami pracy. Był to symboliczny wyraz niezależności wobec zaborców.
  • Listopad 1918 – Manifestacje i przejmowanie urzędów na Śląsku
    Po zakończeniu I wojny światowej górnicy brali udział w manifestacjach i zajmowaniu urzędów, co miało przygotować teren pod administrację polską.
  • Grudzień 1918 – Tworzenie Straży Obywatelskiej
    Polscy górnicy organizowali oddziały Straży Obywatelskiej, by zabezpieczyć kopalnie i zapobiec chaosowi. Działania te miały na celu przygotowanie regionu do włączenia w struktury odradzającej się Polski.
  • Strajki solidarnościowe we Francji
    Polscy górnicy we Francji strajkowali, manifestując swoje poparcie dla polskich dążeń niepodległościowych, co zwróciło uwagę europejskiej opinii publicznej na sytuację w Polsce.

Znaczenie działań górniczych dla odzyskania niepodległości

Polscy górnicy swoją działalnością wspierali ruch niepodległościowy w sposób bezprecedensowy. Ich wkład obejmował zarówno działania zbrojne, jak i solidarność społeczną. Strajki, manifestacje oraz organizacje obywatelskie przyczyniły się do wzmocnienia polskiej świadomości narodowej i budowy struktur, które pozwoliły Polsce na włączenie tych terenów do państwa po 1918 roku. W działaniach tych wyróżnili się mniej znani bohaterowie, jak Wawrzyniec Hajda, Antoni Latosiński czy Józef Gierczyk, którzy mobilizowali górników do walki i solidarności.

Zakończenie

Zaangażowanie polskich górników miało wymierny wpływ na proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę, wykraczając poza jednorazowe manifestacje i protesty.

Mgr Michał Krawczyk / 08.11.2024 r.

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Uwaga! Nadchodzi III edycja Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. “Współczesne wyzwania prawa geologicznego i górniczego”

Szanowni Państwo, 

kolejny raz mamy zaszczyt zaprosić Państwa do wzięcia udziału w Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. „Współczesne wyzwania prawa geologicznego i górniczego”, organizowanej przez: 

  1. Fundację „Instytut Prawa Geologicznego i Górniczego im. prof. Antoniego Agopszowicza” z siedzibą we Wrocławiu (https://instytutpgg.pl/) oraz
  2. Instytut Nauk Administracyjnych Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego (https://prawo.uni.wroc.pl/taxonomy/term/93). 

Niniejsza Konferencja naukowa, odbywająca się w tym roku jako III edycja, stanowi kontynuację poprzednich edycji wydarzenia o tej samej nazwie, które odbyły się w 2022 r. oraz w 2023 r. Przedmiotem Konferencji będzie szeroko pojęta tematyka związana z prawem geologicznym i górniczym, jego miejscem w systemie prawa oraz jego stosowaniem w praktyce. Ponadto pragniemy poruszyć wątki związane z ochroną środowiska, transformacją energetyczną oraz innymi, pokrewnymi dziedzinami względem prawa geologicznego i górniczego.

Konferencja odbędzie się w dniu 29 listopada 2024 r. (piątek) od godziny 9:00 do godziny 15:00, w formie zdalnej. Prelegenci jako uczestnicy czynni korzystać będą z MS Teams, a widzowie jako uczestnicy bierni będą mogli obejrzeć transmisję Konferencji na kanale Youtube.

Szczegółowe informacje na temat wydarzenia, w tym Regulamin Konferencji znajdziecie Państwo na naszej stronie internetowej pod poniższym linkiem: https://instytutpgg.pl/index.php/iii-edycja-2024-r/. 

Będziemy dla Państwa na bieżąco przekazywać najnowsze informacje, jakie pojawią się w związku z planowaną Konferencją. 

Zapraszamy do zaobserwowania naszych pozostałych mediów społecznościowych: 

Strona internetowa: https://instytutpgg.pl/  

X (dawniej Twitter): https://twitter.com/instytutpgig/likes     

LinkedIn: https://www.linkedin.com/groups/9307075/   

Instagram: https://www.instagram.com/prawnik_na_szychcie/   

Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100093799470654 

#instytutpgg #fundacja #prawogeologiczneigórnicze #mininglaw #UniwersytetWrocławski  #konferencjanaukowa #IIIedycja #współczesnewyzwaniaprawageologicznegoigórniczego

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Zawarcie Porozumienia z Uniwersytetem Wrocławskim na lata 2024-2029

Z wielką radością informujemy, że w dniu 28 maja 2024 r. zawarte zostało Porozumienie o współpracy pomiędzy:

  1. Fundacją “Instytut Prawa Geologicznego i Górniczego im. prof. Antoniego Agopszowicza” z siedzibą we Wrocławiu oraz
  2. Uniwersytetem Wrocławskim, Wydziałem Prawa, Administracji i Ekonomii, po którego stronie umowę realizować będzie Instytut Nauk Administracyjnych WPAiE.

Porozumienie zostało zawarte na okres 5 lat, tj. na lata 2024 – 2029, a po tym okresie ulegnie ono automatycznemu przedłużeniu w razie braku wypowiedzenia porozumienia przez którąkolwiek ze Stron.

Warto zaznaczyć, że Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego stanowi Alma Mater dla wszystkich fundatorów, którzy ukończyli kierunek prawo w 2023 roku. Wszyscy fundatorzy w latach 2020-2023 tworzyli również Studenckie Koło Naukowe Prawa Górniczego (SKN PG) działające w strukturze WPAiE UWr jako współzałożyciele oraz inicjatorzy inicjatywy. Uniwersytet Wrocławski przez cały ten okres pomagał w organizowaniu rozmaitych wydarzeń organizowanych najpierw przez SKN PG, a potem przez Instytut Prawa Geologicznego i Górniczego takich jak: wykłady naukowe, wyjazdy terenowe oraz konferencje naukowe. 

W szczególności cenna jest dotychczasowa współpraca Stron przy organizacji cyklicznej, corocznej Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. “Współczesne wyzwania prawa geologicznego i górniczego”, której dwie edycje odbyły się już w 2022 r. i 2023 r.

Niniejsze Porozumienie jest zarówno formalnym potwierdzeniem dotychczasowej współpracy pomiędzy Stronami, jak również stwarza szerokie możliwości działania w przyszłości poprzez wspólną organizację kolejnych wydarzeń rozwijających naukę oraz praktykę prawa geologicznego i górniczego, a także popularyzujących tą dziedzinę wśród coraz szerszych kręgów społeczeństwa.

Porozumienie zgodnie z wolą Stron ma charakter otwarty, w związku z czym poniżej przedstawiamy tekst Porozumienia zarówno w wersji oryginalnej (skany), jak również w wersji opisowej. 

Pełny tekst Porozumienia (oryginał):

Pełny tekst Porozumienia (wersja opisowa):

POROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY

zawarte dnia 28 maja 2024 r.

między

Uniwersytetem Wrocławskim, Wydziałem Prawa, Administracji i Ekonomii (50-137 Wrocław, Plac Uniwersytecki 1),

reprezentowanym przez:

dra hab. Jacka Przygodzkiego, prof. UWr – Dziekana Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, działającego na podstawie pełnomocnictwa Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego

a

Fundacją „Instytut Prawa Geologicznego i Górniczego im. prof. Antoniego Agopszowicza” z siedzibą we Wrocławiu (52-131 Wrocław, ul. Stanisława Drabika 77/72, KRS 0001035737, REGON 525460809, NIP 8992962047),

reprezentowaną przez:

Jakuba Kołeckiego – Wiceprezesa Zarządu Fundacji, uprawnionego do samodzielnej reprezentacji,

zwanymi dalej „Stronami”.

Artykuł 1

Strony współpracują w dziedzinie nauki poprzez organizowanie wspólnych konferencji naukowych dotyczących zagadnień z zakresu prawa geologicznego i górniczego oraz przygotowywanie publikacji naukowych.

Artykuł 2

Strony mogą podejmować współpracę polegającą na realizacji projektów badawczych oraz przygotowywaniu opracowań eksperckich.

Artykuł 3

Strony mogą wspólnie realizować przedsięwzięcia popularyzujące wiedzę z zakresu prawa geologicznego i górniczego.

Artykuł 4

Niniejsze porozumienie nie powoduje powstania jakichkolwiek zobowiązań finansowych.

Artykuł 5

Po stronie Uniwersytetu Wrocławskiego niniejsze porozumienie będzie realizowane przez Instytut Nauk Administracyjnych na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii.

Artykuł 6

Niniejsze porozumienie wchodzi w życie w dniu jego podpisania i obowiązuje przez okres 5 lat. Po upływie 5 lat porozumienie ulega samoistnemu przedłużeniu na okres kolejnych 5 lat, jeśli którakolwiek ze Stron nie zawiadomi drugiej Strony o zamiarze zakończenia obowiązywania porozumienia, na co najmniej 3 miesiące przed dniem upływu okresu obowiązywania porozumienia.

Strona może wypowiedzieć niniejsze porozumienie, zawiadamiając o tym drugą Stronę na piśmie na co najmniej 6 miesięcy przed przewidywanym dniem utraty mocy obowiązującej przez porozumienie.

Porozumienie sporządzono w dwóch egzemplarzach.

Wielkie podziękowania należą się wszystkim osobom zarówno po stronie Uniwersytetu, jak i po stronie Fundacji, które przyczyniły się do zawarcia Porozumienia. Będziemy Państwa na bieżąco informować o jego realizowaniu w praktyce.

Mgr Jakub Kołecki / 04.06.2024 r.

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Uran jako paliwo dla elektrowni jądrowej – wydobycie, wzbogacanie, zasoby i produkcja w Polsce i na świecie

We wcześniejszych artykułach publikowanych w ramach naszej Kampanii #PostępAtomowy przybliżyliśmy mankamenty prawne procesu inwestycyjnego oraz koszty budowy i eksploatacji elektrowni atomowej. Załóżmy, że nasza elektrownia jest już gotowa do uruchomienia. Jednak by to nastąpiło, potrzebujemy odpowiedniego paliwa. Takowym jest uran – a konkretnie wzbogacony uran. Wyróżnia się kilka metod wzbogacania uranu. Te z kolei zależą od rodzaju reaktora atomowego zastosowanego w elektrowni jądrowej. Wskazuje się, że najważniejsze znaczenie dla gospodarki mają reaktory lekkowodne. Rozważania na ten temat wykraczają jednak poza granice niniejszego opracowania i naszych zainteresowań badawczych, wobec czego zachęcamy do zapoznania się ze literaturą specjalistyczną. W dużym skrócie, wzbogacanie uranu polega na jego przemianie – wykorzystując różnicę w ciężarze izotopów: rozszczepialnego 235U i nierozszczepialnego 238U – które prowadzi do otrzymania wzbogaconego tlenku uranu, który zostaje następnie sproszkowany i sprasowany do postaci pastylek[1]. Taki uran może już służyć za paliwo dla naszej elektrowni jądrowej. 

Czym jednak jest sam uran? Jest to oczywiście pierwiastek chemiczny, który wśród pierwiastków występujących naturalnie na Ziemi ma największą liczbę atomową[2]. Pozyskujemy go z rud uranowych, z których najbardziej znaną jest smółka uranowa, składająca się w 95% z tlenku uranu i występująca nieraz w postaci wielotonowych bloków. Większość pozostałych rud zawiera niestety znacznie mniej uranu. Wydobycie staje się opłacalne, gdy tona rudy zawiera co najmniej kilka kg uranu. Wydobycie rudy uranowej prowadzone jest tradycyjnymi metodami odkrywkowymi i podziemnymi, w zależności od głębokości zalegania i rodzaju złoża. Ruda wydobyta w kopalniach lub odkrywkach zostaje najpierw poddana dalszej obróbce[3]. 

Największe zasoby tego surowca znajdują się na terenie Australii, Kazachstanu, Kanady, Rosji i Namibii. Z kolei największym producentem (wydobywcą) uranu na świecie jest Kazachstan i spółka Kazatomprom[2]. Obecnie rozpoznane zasoby paliw jądrowych przy umiarkowanym wzroście popytu wystarczą na około 100 lat[4]. Również w Polsce występują złoża uranu – głównie na Dolnym i Górnym Śląsku, w Górach Świętokrzyskich oraz w Górach Izerskich, zostały one jednak w znacznym stopniu wyeksploatowane na potrzeby ZSRR do lat 50. XX wieku[2], [5], [6]. 

Jak wskazano w serwisie gov.pl, aktualnie zidentyfikowane zasoby uranu w Polsce szacuje się na około 7 tys. ton. Planowana w Polsce elektrownia atomowa ma mieć dwa lub trzy reaktory o łącznej mocy co najmniej 3000 MW. Wykorzystanie w niej zidentyfikowanych krajowych zasobów uranu pozwoliłoby na produkcję energii przez ok. 56 lat[7]. Wskazuje się również na możliwość alternatywnego pozyskiwania uranu, np. z miedzi lub hałd pogórniczych. Jednakże kwestia tego skąd Polska rzeczywiście będzie pozyskiwała paliwo do budowanej elektrowni atomowej pozostaje – jak się wydaje – w warstwie planowania. Na liście potencjalnych dostawców są Szwecja, USA i Kanada. Jednakże konkretów w tym zakresie brak.

Podsumowując. Budowa elektrowni atomowej to jedno, a jej rzeczywiste działanie to drugie; aby to umożliwić potrzebne jest odpowiednie paliwo w postaci wzbogaconego uranu. W przypadku polskiej elektrowni atomowej, wydawałoby się, że ustalenie sieci dostawców tego surowca jest sprawą priorytetową – niezależne od tego, że aktualnie jesteśmy na początkowym etapie inwestycji – kwestia ta jednak jest na tyle rozmyta, że pozostaje mieć nadzieję na jej rozstrzygnięcie jeszcze przed wybudowaniem samej elektrowni.

Mgr Dominik Kowal / 28.05.2024 r.

[1] https://nuclear.pl/podstawy,cykl2,wzbogacanie-i-obrobka-uranu,0,0.html;

[2] https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Uran_(pierwiastek);

[3] https://nuclear.pl/podstawy,cykl1,wydobywanie-i-przerob-rudy-uranu,0,0.html;

[4] https://www.cire.pl/strony/paliwo-do-elektrowni-jadrowych; 

[5] https://www.kopalniapodgorze.pl/;

[6] F. Springer, Miedzianka. Historia znikania, wyd. Karakter, 2022;[7] https://www.gov.pl/web/polski-atom/na-ile-lat-wystarczy-polskiego-uranu.

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Kim jest przedsiębiorca górniczy?

Przedsiębiorcę definiują różne ustawy. Najczęściej przywoływaną jest ta zawarta w art. 43(1) Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610), zgodnie z którą przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33(1) § 1 (jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną i do których stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych), prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Przedsiębiorcy nie należy mylić przy tym z przedsiębiorstwem (często spotykany błąd), które jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej (art. 55(1) k.c.). Poza przywołaną wyżej definicją przedsiębiorcy z Kodeksu cywilnego, mamy jeszcze m. in. definicje zawarte chociażby w:

  • art. 4 Prawa przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236): Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą (ust. 1);
    Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (ust. 2);
  • art. 3 ust. 1 pkt 3 Prawa własności przemysłowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 1170): osoba prowadząca w celach zarobkowych działalność wytwórczą, budowlaną, handlową lub usługową, zwaną działalnością gospodarczą;
  • art. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2022 r. poz. 1233): osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.

Również w ustawie – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2023 r. poz. 633; dalej jako: p.g.g.) znaleźć można definicję przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 9 p.g.g. przedsiębiorcą – jest ten, kto posiada koncesję na prowadzenie działalności regulowanej ustawą. Już sama przywołana definicja skłania ku refleksji, że przedsiębiorca, o którym mowa w wyżej cytowanym przepisie, będzie szczególnym rodzajem przedsiębiorcy. Na gruncie ustawy p.g.g. możemy bowiem mówić o przedsiębiorcy górniczym w jej rozumieniu – sensu stricto oraz przedsiębiorcy górniczym sensu largo (tj. przedsiębiorcy górniczym wykraczającym poza ramy definicji legalnej przedsiębiorcy zawartej w p.g.g.). Czynnikiem konstytutywnym kreującym przedsiębiorcę górniczego jest fakt posiadania koncesji na wykonywanie działalności regulowanej ustawą p.g.g.[1]. Możemy nazwać taki podmiot przedsiębiorcą górniczym sensu stricto. Będzie to podmiot, który może uzyskać koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej regulowanej ustawą (art. 1 ust. 1 p.g.g.). Podmiotem takim będzie podmiot, który posiada zdolność prawną (np. osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą), tudzież zdolność do czynności prawnych [np. spółki osobowe czy kapitałowe regulowane Kodeksem spółek handlowych (Dz. U. 2024 r. poz. 18)]. Koncesjonariuszem nie może być spółka cywilna, bowiem nie jest ona podmiotem prawa, a jedynie rodzajem umowy regulowanej przepisami KC i dlatego to jej wspólnicy, a nie spółka są przedsiębiorcami[2]. 

Ustawa przewiduje jeszcze jedną kategorię podmiotów prowadzących działalność regulowaną ustawą, ale bez konieczności uzyskania koncesji[2], podmioty te jednak nie są przedsiębiorcami w rozumieniu tej Ustawy, jednakże są nimi w rozumieniu Kodeksu cywilnego – przedsiębiorca górniczy sensu largo. Podmiot taki prowadzi co prawda działalność regulowaną Ustawą, która nie wymaga jednak koncesji. Jednakże do takiego podmiotu stosuje się odpowiednio przepisy o przedsiębiorcy w rozumieniu Ustawy. Koncesji nie wymaga poszukiwanie oraz rozpoznawanie złóż kopalin nieobjętych własnością górniczą (ściślej: innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 p.g.g.), w tym poszukiwanie i rozpoznawanie wód leczniczych, solanek i wód termalnych oraz wydobycie piasku i żwiru na potrzeby własne (art. 4)[2]. Do ww. podmiotów nie będą miały również zastosowania szczególne wymagania stawiane przedsiębiorcom, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9 p.g.g. Poza obowiązkiem uzyskania koncesji podmioty te będą zwolnione chociażby z konieczności poniesienia kosztów z tytułu opłaty od poszukiwania lub rozpoznawania złóż (art. 133 p.g.g.).

  1. P. Wojtulek, T. Kocowski, W. Małecki, Prawo geologiczne i górnicze, C.H. Beck, 2020, Warszawa.
  2. H. Schwarz, Prawo geologiczne i górnicze. Komentarz. Tom 1, Wrocław 2013, s. 85, 182.

Mgr Dominik Kowal / 26.03.2024 r.

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Cyber Mining – czyli nowy rodzaj górnictwa. Część 2 – Zagrożenia

W dzisiejszym artykule zapraszamy Państwa do kontynuacji rozważań prawnych na temat “Cyber Miningu” jako nowego rodzaju górnictwa.

Dla przypomnienia, w ostatnim artykule poświęconemu tej tematyce dokonaliśmy wyjaśnienia tego czym jest samo zjawisko Cyber Miningu, a także wyodrębniliśmy definicję tego pojęcia, jak również spróbowalismy osadzić ją na gruncie obecnego systemu prawa polskiego. 

Chętnych na odświeżenie poprzedniego artykułu odsyłamy na  stronę Instytutu, gdzie jest on dostępny pod niniejszym linkiem: https://instytutpgg.pl/index.php/2024/01/09/cyber-mining-czyli-nowy-rodzaj-gornictwa-czesc-1-wprowadzenie/ 

Dziś natomiast spróbujemy dokonać rozstrzygnięcia, czy zjawisko Cyber Miningu jest zagrożeniem samym w sobie, a także dokonamy wyodrębnienia katalogu innych zagrożeń bezpośrednio z nim związanych.

Tym samym przechodząc do meritum dzisiejszej publikacji – Cyber Mining, tak jak każde inne działanie występujące w Cyberprzestrzeni, jest narażony na znajdujące się tam zagrożenia związane z działalnością tzw. Cyberprzestępczości. Można wręcz rzec, że z racji na zysk oraz inne korzyści materialne, jakie wiążą się z procesem Cyber Miningu, jest on nawet dużo bardziej podatny na takie wrogie działania cyberprzestępców niż inne codzienne czynności dokonywane przez użytkowników w cyberprzestrzeni. 

Natomiast dość często stawiane jest w środowisku pytanie, czy samo w sobie zjawisko Cyber Miningu może być traktowane jako samodzielne zagrożenie funkcjonujące w Cyberprzestrzeni? Niestety odpowiedź na to pytanie jest nieoczywista. Indywidualne zjawisko Cyber Miningu nie jest w żaden sposób złe czy szkodliwe. Jest ono oczywiście nowe i nie do końca wyjaśnione, nawet dla części osób, które są jego czynnymi uczestnikami. Jednak w wyniku braku systematyzacji oraz uregulowania na gruncie polskiego systemu  prawnego tzw. “nowej sfery rzeczywistości”, jaką stanowi Cyberprzestrzeń oraz zagadnień nierozerwalnie z nią związanych, może dochodzić do sytuacji, w których to właśnie sam Cyber Mining będzie błędnie klasyfikowany jako jedno z ogólnych zagrożeń występujących w Cyberprzestrzeni.

Przykładem takiej błędnej kwalifikacji dość często jest sytuacja, w której potencjalny cyberprzestępca wykorzystuje przejęte urządzenie lub infrastrukturę innego użytkownika, chociażby jako koparkę kryptowalut, która działa na jego własne potrzeby. Tym samym dochodzi do zaistnienia zjawiska Cyber Miningu, przy czym to nie ono stanowi zagrożenie, a jedynie jest efektem końcowym tego co powstało w wyniku zastosowania innego zagrożenia, które doprowadziło do przejęcia kontroli nad urządzeniem. 

Tym samym najwłaściwszą odpowiedzią na postawione pytanie będzie stwierdzenie, że zjawisko Cyber Miningu nie jest zagrożeniem sam w sobie, a wręcz przeciwnie – jest ono raczej celem, do którego osiągnięcia wykorzystywane są zagrożenia funkcjonujące w cyberprzestrzeni.

Natomiast w tym miejscu pojawia się pytanie, czy jest możliwe wyodrębnienie nowych zagrożeń cybernetycznych wymierzonych w Cyber Mining oraz związanych z tym zjawiskiem? Odpowiedź brzmi – tak, jest to możliwe. Do grupy takich zagrożeń zaliczamy przede wszystkim:

  • Złośliwe oprogramowanie (malware): W przypadku zjawiska Cyber Miningu służą one jak w powyższym przykładzie do przejęcia kontroli nad urządzeniem użytkownika w celu umieszczenia na nim koparki kryptowalut. Rzeczywisty użytkownik sprzętu, na którym zachodzi proces wydobycia może nawet nie być świadomy o jego istnieniu. Oczywiście dla samego użytkownika jest to stan wysoce niebezpieczny i niepożądany, gdyż nie dość, że partycypuje on w zyskach płynących z owego zjawiska, to przede wszystkim ponosi koszty wydobycia w postaci ogromnego zużycia energii elektrycznej.   
  • Bezpośrednie ataki na infrastrukturę “miningową”  użytkowników: są to bezpośrednie ataki hakerskie wymierzone w infrastrukturę firm lub pojedynczych użytkowników uczestniczących w procesie Cyber Miningu. Ich celem może być zarówno uszkodzenie infrastruktury czy sprzętu uczestniczącego w procesie wydobycia tokenu, jak i samo przerwanie procesu wydobycia, a także kradzież już wydobytej kryptowaluty.
  • Ataki typu 51%: są to ataki, w których pojedynczy haker lub określona grupa hakerów uzyskała kontrolę nad ponad połową mocy obliczeniowej danej sieci blockchain wykorzystując to do manipulowania operacjami w niej zachodzącymi. Przede wszystkim mogą cofać już wydobyte tokeny poprzez tworzenie ich kopii, a także utrudniać pracę innym Cyber Górnikom w obrębie danej sieci blockchain poprzez odrzucanie transakcji, spowolnienie procesu wydobycia, jak i całkowitą blokadę sieci.
  • Social engineering i phishing – cyberprzestępcze ataki poprzez zastosowanie socjotechniki, jaką jest phishing (podszywanie się) opartej najczęściej o już wykradzione dane cyfrowe, np. w postaci maili starają się wyłudzić dane dostępu (loginy i hasła) do portfeli kryptowalutowych w celu kradzieży kryptowaluty. Są one najczęściej pierwszym, wstępnym krokiem owego procederu.
  • Kradzież portfeli kryptowalutowych – są to bezpośrednie ataki hackerskie najczęściej przeprowadzane przy użyciu wirusów typu spyware mające na celu również kradzież danych dostępowych do portwela kryptowalutowego. Są one często drugim, końcowym krokiem kradzieży tychże danych, poprzedzonym wcześniej metodą opartą o phishing. Do zakażenia wirusem typu spyware najczęściej dochodzi do poprzez wejście w link z podejrzanej wiadomości. 
  • Pump and dump schemes – jest to zagrożenie polegające na manipulowaniu ceną wybranego tokenu kryptowaluty, która prowadzi do jej wzrostu, po czym następuje nagły spadek prowadzący do strat finansowych.

Jak widać, zagrożeń związanych ze zjawiskiem Cyber Miningu jest całkiem sporo, a ich liczba będzie zapewne tylko rosnąć, szczególnie mając chociażby na uwadze rewolucję związaną z rozwojem sztucznej inteligencji. Niestety w przeciwieństwie do wzrostu zagrożeń nie postępuje wzrost poziomu zabezpieczenia prawnego w zakresie regulacji mających na celu zarówno penalizację zachowań niechcianych, jak również uporządkowanie problemów związanych ze zjawiskami już istniejącymi, co powoduje, że obecnie przynajmniej w polskim porządku prawnym możemy mówić o chaosie w tym aspekcie. Dlatego w naszym przyszłym artykule w ramach cyklu związanego z Cyber-Miningiem przedstawimy zarówno propozycję regulacji prawnych mających na celu uregulowanie odpowiedzialności karnej wynikającej ze stosowania opisanych zagrożeń, jak i postaramy się poszukać i ewentualnie wskazać już istniejące regulacje.

Dziękujemy za uwagę 

Mgr Michał Krawczyk / 05.03.2024 r.

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Prawo geologiczne i górnicze, a prawo ochrony środowiska

Ochrona środowiska, tak jak chociażby bezpieczeństwo energetyczne, wynika ze sformułowanej w art. 5 Konstytucji RP zasady zrównoważonego rozwoju. Ponadto art. 74 Konstytucji wprowadza m. in. obowiązek władz publicznych zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony środowiska, wspierania wszelkich działań obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska, a także prawo do informacji o stanie środowiska i jego ochronie. Z kolei z art. 86 Konstytucji wynika powszechny obowiązek dbałości o stan środowiska oraz odpowiedzialność za spowodowane przez siebie pogorszenie jego stanu. Należy zaznaczyć, że istnieje wiele aktów prawnych na poziomie ustawowym, jak i podustawowym, które regulują problematykę ochrony środowiska. Oczywiście najbardziej doniosłym aktem z tej pierwszej grupy jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2024 r. poz. 54) – dalej “p.o.ś.”. Trzeba również pamiętać o innych ustawach takich jak ustawa o lasach[1], ustawa o ochronie przyrody[2], ustawa o ochronie zwierząt[3], jak również ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko[4].

Punktem wyjścia dla przedmiotowych rozważań jest art. 81 ust. 3 p.o.ś. Zgodnie z nim szczegółowe zasady gospodarowania złożem kopaliny i związanej z eksploatacją złoża ochrony środowiska określają przepisy ustawy – Prawo geologiczne i górnicze (p.g.g.). Nie oznacza to, że w p.o.ś. nie ma żadnych norm regulujących sferę geologii i górnictwa. Istotny jest tutaj dział VII p.o.ś. pod nazwą “ochrona kopalin”, ponieważ formułuje fundamentalne zasady prawa geologicznego i górniczego.

Zasady te zawiera art. 125 ust. 1 p.o.ś. Są nimi:

1) zasada racjonalnego gospodarowania złożami kopalin,

2) zasada kompleksowego wykorzystania kopalin, w tym kopalin towarzyszących.

Nowelizacja ustawy p.o.ś., która weszła w życie w dniu 28 października 2023 r. uczyniła z dotychczasowego brzmienia art. 125 p.o.ś. jego nowo numerowany ustęp 1. Tym samym nowelizacja dodała kolejno ustępy 2 i 3 do wspomnianego artykułu. I tak w myśl art. 125 ust. 2 p.o.ś. zasady ochrony udokumentowanych złóż kopalin określają przepisy ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. Celem tego przepisu niewątpliwie jest poczynienie ukłonu względem ochronnej funkcji art. 95 ust. 1 p.g.g. Ten ostatni przepis z kolei odsyła w zakresie zasad ochrony m.in. udokumentowanych złóż kopalin do regulacji ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2023 r. poz. 977 z późn. zm.), więc mamy tutaj do czynienia niejako z podwójnym odesłaniem. Ustawa p.o.ś odsyła bowiem do ustawy p.g.g., a ustawa p.g.g. odsyła do ustawy planistycznej. Szczegóły wykraczają poza ramy opracowania, temat ten niewątpliwie zostanie jeszcze rozwinięty na naszych łamach.

“Art. 95. 1. Udokumentowane:

1) złoża kopalin,

2) wody podziemne,

3) kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla,

4) podziemne bezzbiornikowe magazyny substancji

– podlegają ochronie w procesie planowania i zagospodarowania przestrzennego, na zasadach określonych w ustawie i w przepisach ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2023 r. poz. 977, 1506, 1597, 1688, 1890 i 2029), w celu zabezpieczenia możliwości ich eksploatacji lub wykorzystania.”

Ustawodawca poczynił również wyjątek w postaci dodanego art. 125 ust. 3 p.o.ś. Wyjątek ten dotyczy możliwości posadowienia morskich farm wiatrowych oraz instalacji odnawialnych źródeł energii (według odnośnych przepisów) na obszarach występowania udokumentowanych złóż kopalin. Jak wiemy, wyjątki nie mogą być interpretowane rozszerzająco (łac. exceptiones non sunt extendendae), toteż nie inaczej, w przypadku tej regulacji wyjątek może być zastosowany wyłącznie pod warunkiem, że instalacja morska nie jest trwale związana z gruntem w taki sposób, który uniemożliwiłby eksploatację zalegającego pod nią/w jej pobliżu złoża w przyszłości.

“Art. 125. 3. Nie narusza ochrony złóż kopalin lokalizowanie na obszarach występowania udokumentowanych złóż kopalin morskich farm wiatrowych w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 2020 r. o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1385, 1681 i 1762) oraz instalacji odnawialnych źródeł energii w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1436, 1597, 1681 i 1762), jeżeli te instalacje nie są trwale związane z gruntem w sposób uniemożliwiający eksploatację złoża w przyszłości.”

Z kolei art. 126 p.o.ś. wskazuje, w jaki sposób powinna być prowadzona eksploatacja złóż kopalin. Według niego eksploatację złoża kopaliny prowadzi się w sposób gospodarczo uzasadniony, przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego wydobycia i zagospodarowania kopaliny. Natomiast podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest obowiązany przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze.

Przykładem praktycznego aspektu styczności obu gałęzi prawa są normy wynikające z art. 72 p.o.ś. Z art. 72 ust. 1 pkt 1 i 2 p.o.ś. wynika, że określając ustalenia planu ogólnego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami środowiska, w szczególności przez:

1) ustalanie programów racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami,

2) uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż.

Podsumowując, niniejsza publikacja stanowi jedynie zarys zasadniczych powiązań pomiędzy dwiema dziedzinami prawa, jakimi są prawo geologiczne i górnicze oraz prawo ochrony środowiska. Jak mogli Państwo zauważyć, jednym z kluczowych wniosków zawartych w publikacji jest fakt, iż niebagatelne znaczenie w przypadku powiązań prawa geologicznego i górniczego z prawem ochrony środowiska ma kolejna, trzecia gałąź prawa, jaką jest prawo zagospodarowania przestrzennego. Biorąc pod uwagę tą nieco skomplikowaną sieć powiązań między przedmiotowymi gałęziami prawa, jako Instytut życzymy sobie przy tym, by polski ustawodawca uregulował obie sfery tak, aby dbając o kompatybilność przepisów je tworzących względem siebie, równocześnie dążył do poszanowania autonomii interesów, które za poszczególnymi gałęziami stoją. Należy bowiem mieć na uwadze, że działalność wydobywcza niejednokrotnie wchodzi w konflikt z ochroną środowiska. Kluczowe jest zatem dbanie o prawidłowe wyważenie wszystkich okoliczności: interesu publicznego oraz interesów prywatnych (zarówno interesów jednostkowych, jak też ich mniejszych lub większych sum), a także zarówno bieżących potrzeb teraźniejszości, jak i rozsądnych prognoz na przyszłość z połączeniu z wyzwaniami stojącymi przed przyszłymi pokoleniami.

Mgr Jakub Kołecki / 27.02.2024 r.

[1] Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1356 z późn. zm.

[2] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2023 r. poz. 1336 z późn. zm.).

[3] Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2023 r. poz. 1580).

[4] Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2023 r. poz. 1094 z późn. zm.).

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Modele własności złóż na świecie

W dzisiejszym opracowaniu kilka słów na temat modeli własnościowych w odniesieniu do złóż kopalin na świecie. Oczywiście pamiętać należy, że omawiane w niniejszym opracowaniu kwestie zostały potraktowane ogólnikowo, nakreślając tylko problematykę zagadnienia. 

Różnorodnie własność złóż kopalin traktują systemy prawne w różnych państwach. Kwestia modelu własności złóż kopalin, który obowiązuje w danym państwie jest determinowana przez władzę ustawodawczą danego państwa(1). Zagadnienie to regulują ustawy krajowe (jedna lub kilka łącznie) takie jak np.: chińska Ustawa o Surowcach Mineralnych z 1986 r. (Mineral Resources Law; nowelizowana w roku 1996 oraz 2009)(2), amerykańska Konstytucja(2) wraz z Federalną Ustawą o Zarządzaniu Gruntami (Federal Land Policy and Management Act) z 1976 r.(3), czy brytyjskie ustawy, m.in.: Ustawa o Przemyśle Węglowym (Coal Industry Act) z 1994 r., Ustawa o Majątku Koronnym (Crown Estate Act) z 1956 r.(4). Z reguły możemy zauważyć, że stosunki własnościowe w odniesieniu do złóż kopalin kształtują się trojako:

  1. Własność państwa (state property) – wyłączne prawo państwa do naturalnych zasobów ziemi. W omawianym modelu złoża kopalin są znacjonalizowane. Oznacza to, że zasoby naturalne znajdujące się pod powierzchnią ziemi są wyłączną własnością państwa, a właściciele gruntów nie mają żadnych praw do tych kopalin z tytułu własności gruntu. Własnością tą państwo rozporządza poprzez udzielanie stosownych zezwoleń (mining permit, licence, concession). Powyższy model odnotować można w Federacji Rosyjskiej(2) oraz w Chińskiej Republice Ludowej(2).
  2. Prawo powierzchni (surface rights), własność gruntu (land ownership) – złoża kopalin jako własność właścicieli nieruchomości gruntowych. Wspomniany model obowiązuje wyłącznie w USA, gdzie zakres prawa własności jest niezwykle szeroki. Uprawnia to właściciela nieruchomości do posiadania i eksploatacji wszelkich zasobów naturalnych znajdujących się pod powierzchnią gruntu, z kolei właścicielem złóż znajdujących pod powierzchnią gruntów federalnych jest rząd federalny (5, 6).
  3. Model mieszany (mixed ownership) – hybryda dwóch poprzednich modeli, w różnych odsłonach. Na przykład w Wielkiej Brytanii prawo do złóż kopalin takich jak: ropa naftowa, gaz, węgiel, złoto, srebro (surowce strategiczne dla gospodarki) należą do państwa. Pozostałe surowce znajdują się w rękach prywatnych (są własnością właścicieli gruntu)(4). Podobnie sytuacja przedstawia się w Polsce(7, 8).
  1. LUONG P.J., WEINTHAL E. 2006 – Rethinking the Resource Curse: Ownership, Structure, Institutional Capacity and Domestic Constraints. Annual Reviews: Political Science, 9: 241-263, https://doi.org/10.1146/annurev.polisci.9.062404.170436;
  2. RAPORT1 – Mining Law 2019. International Comperative Legal Guide. https://iclg.com/practice-areas/mining-laws-and-regulations;
  3. GORTE R.W., VINCENT C.H., HANSON L.A., ROSENBLUM M.R. 2012 – Federal Land Ownership: Overview and Data. Congressional Research Service. https://emwh.org/issues/public%20trust/federal/Federal%20Land%20Ownership%20Overview%20and%20Data%202012.pdf;
  4. RAPORT2 – Mininig Law 2021. International Comperative Legal Guide. https://iclg.com/practice-areas/mining-laws-and-regulations;
  5. JONES K. P., WELBORN J. F., RUSSEL C. J. 2013 – Landman’s Legal Handbook. Rocky Mountain Mineral Law Fundation, s. 181;
  6. https://instytutpgg.pl/index.php/2023/07/25/czy-typowy-smith-moze-wydobywac-kopaliny-ze-swojego-amerykanskiego-ogrodka/;
  7. KOWAL D. 2022 – „Własność złóż kopalin a kryterium społeczno-gospodarczego przeznaczenia gruntu w prawie polskim” – „Przegląd Geologiczny”, vol. 70, nr 10, 2022;
  8. https://instytutpgg.pl/index.php/2023/07/24/czy-typowy-kowalski-moze-wydobywac-kopaliny-ze-swojego-ogrodka/.

Mgr Dominik Kowal / 20.02.2024 r.

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Prof. dr hab. Tadeusz Kocowski członkiem rady nadzorczej KGHM Polska Miedź S.A.

Z dumą informujemy, iż w dniu wczorajszym na członka rady nadzorczej KGHM Polska Miedź S.A. powołany został Pan prof. dr hab. Tadeusz Kocowski! 😁


Pan Profesor jeszcze w czerwcu 2023 r. był promotorem naszych prac magisterskich: Prezesa Zarządu Dominika Kowala oraz Wiceprezesa Zarządu Jakuba Kołeckiego w dziedzinie prawa geologicznego i górniczego. 👆
Wcześniej jako niezastąpiony Opiekun Naukowy SKN Prawa Górniczego pomagał naszej inicjatywie od samego początku jej powstania, kibicując również powstaniu Instytutu Prawa Geologicznego i Górniczego. 😊
Serdecznie gratulujemy, jesteśmy ogromnie dumni! Życzymy Panu Profesorowi samych sukcesów oraz przyczyniania się do rozbudowywania renomy naszego miedziowego potentata! 👏🧡💚🖤

Opublikowano przez — Dodaj komentarz

Teren górniczy oraz obszar górniczy – prawne różnice między pojęciami

Częstokroć w potocznym obiegu przyjmuje się i używa pojęć “teren górniczy” oraz “obszar górniczy” jako zamienników. Jednak biorąc pod uwagę zakaz wykładni synonimicznej pojęć funkcjonujących w języku prawnym możemy śmiało założyć, że tak nie jest. Poniżej przedstawiamy prawne różnice zachodzące pomiędzy tymi pojęciami na gruncie prawa geologicznego i górniczego. Ilustracje z przykładowymi mapami mają za zadanie jak najlepiej je unaocznić. Mapa nr 1 przedstawia sytuację w regionie LGOM (Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego). Mapka nr 2 pokazuje z kolei rozgraniczenie w tzw. worku bogatyńskim.

https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/sylwetka-drzew-39553/

Znaczenie i skutki wyodrębnienia przez ustawodawcę pojęć obszaru oraz terenu górniczego są niebywale istotnymi aspektami dotyczącymi funkcjonowania zakładu górniczego. Ponadto mają ważne znaczenie ogólne dla prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wydobywaniem złóż kopalin oraz innymi określonymi ustawowo rodzajami działalności geologicznej i górniczej. 

Dla ich zrozumienia, a także rozróżnienia, zasadnicze znaczenie ma art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku – Prawo geologiczne i górnicze (dalej jako: p.g.g.), czyli popularny słowniczek ustawowy. 

  • Obszarem górniczym zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 p.g.g. jest “przestrzeń, w granicach których przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów, podziemnego składowania dwutlenku węgla oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji”. 
  • Terenem górniczym jest w myśl art. 6 ust. 1 pkt 15 p.g.g. “przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego”.

Podstawy wyznaczenia obszaru i terenu górniczego określono w art. 32 ust. 2 p.g.g. Należą do nich: 

  1. dokumentacja geologiczna oraz
  2. odpowiednio:
  1. projekt zagospodarowania złoża albo 
  2. plan zagospodarowania podziemnego składowiska dwutlenku węgla.

Wskazane powyżej pojęcia odgrywają ważną rolę m.in. w zakresie obowiązków przedsiębiorcy związanych z funkcjonowaniem zakładu górniczego w kontekście szkodliwego wpływu robót górniczych. 

Zgodnie bowiem z art. 34 ust. 2 p.g.g. przedsiębiorca zobowiązany jest do niezwłocznego złożenia wniosku o zmianę koncesji, jeżeli rzeczywiste szkodliwe wpływy robót górniczych zakładu górniczego przekroczą wyznaczone w koncesji granice terenu górniczego. W przeciwnym razie, organ koncesyjny wszczyna z urzędu postępowanie o zmianę koncesji obciążając kosztami postępowania przedsiębiorcę stosownie do art. 34 ust. 3 p.g.g. 

Na uwagę zasługuje również art. 49zb p.g.g. konstytuujący obowiązki przedsiębiorcy lub operatora posiadającego koncesję węglowodorową, który w czasie trwania koncesji zobowiązany jest do prowadzenia strony internetowej z dostępem m.in. do mapy z naniesionymi granicami obszaru i terenu górniczego w przypadku wydobywania węglowodorów ze złoża, wraz ze współrzędnymi płaskimi prostokątnymi punktów załamania tych granic w państwowym systemie odniesień przestrzennych. 

Nadto, obszar i teren górniczy powinny zostać określone we wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż zgodnie z wymaganiami dotyczącymi map górniczych, z zaznaczeniem granic podziału terytorialnego kraju, co expressis verbis wynika z art. 26 ust. 1 pkt 4 p.g.g. Takie same wymogi ustawodawca rozciągnął na podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji, podziemne składowanie odpadów oraz na wniosek o wydanie decyzji inwestycyjnej na rozpoczęcie fazy wydobywania węglowodorów ze złoża (kolejno wskazują na to art. 27 ust. 1 pkt 4 oraz art. 49z ust. 3 pkt 5 p.g.g.).

Warto zaznaczyć, że wskazane wyżej koncesje muszą obowiązkowo wskazywać granice zarówno obszaru, jak i terenu górniczego, jednak obszar górniczy nie musi obejmować całości złoża, jeżeli nie zagraża to jego prawidłowemu wykorzystaniu na co zwraca uwagę art. 32 ust. 3 p.g.g.

Przechodząc do kwestii ujęcia terenu górniczego w aktach z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego, należy w pierwszej kolejności pamiętać o treści art. 32 ust. 1 p.g.g., który wskazuje na decydującą rolę koncesji jeżeli chodzi o wyznaczenie granic obszaru i terenu górniczego. Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (dalej jako: plan miejscowy) nie jest obowiązkowe, poza sytuacjami wyznaczonymi przez przepisy szczególne. Możliwość sporządzenia planu miejscowego dla terenu górniczego lub jego fragmentu wyznacza art. 104 ust. 2 p.g.g. Warto odnotować, że stosownie do art. 104 ust. 6 p.g.g. koszty sporządzenia planu miejscowego terenu górniczego ponosi przedsiębiorca, co wydaje się być uzasadnione w kontekście art. 104 ust. 2 p.g.g. z uwagi na przewidywane w koncesji istotne skutki dla środowiska związane z działalnością przedsiębiorcy. Natomiast przy sporządzeniu planu na zasadach ogólnych koszty jego przygotowania na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym poniesie gmina.

Przy sporządzaniu planu miejscowego terenu górniczego niezwykle istotne znaczenie zdaje się mieć art. 104 ust. 5 p.g.g., wskazujący na jego fakultatywne elementy, tj. określenie obiektów lub obszarów, dla których wyznacza się filar ochronny, w granicach którego ruch zakładu górniczego może być zabroniony bądź może być dozwolony tylko w sposób zapewniający należytą ochronę tych obiektów lub obszarów, oraz wskazanie obszarów wyłączonych z zabudowy bądź takich, w granicach których zabudowa jest dozwolona tylko po spełnieniu odpowiednich wymagań; koszt spełnienia tych wymagań ponosi przedsiębiorca.

Najważniejszym wnioskiem jest znaczenie i zakres pojęć, przytoczonych w dzisiejszych rozważaniach. Podsumowując, obszar górniczy to przestrzeń, w obrębie której przedsiębiorca upoważniony jest do prowadzenia działalności górniczej zgodnie z wydaną koncesją i na zasadach ustalonych w tej koncesji. Z kolei terenem górniczym będzie „przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego”.

Mgr Jakub Kołecki / 13.02.2024 r.