Prawo geologiczne i górnicze reguluje stosunki społeczne związane z podejmowaną przez człowieka działalnością geologiczną oraz działalnością górniczą. Geologia jest nauką, której narzędzia używane są w poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin. Górnictwo jest działem techniki obejmującym całokształt procesów związanych z wydobywaniem ze skorupy ziemskiej kopalin użytecznych oraz ich przeróbką.
https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/ksiazki-biblioteka-wewnatrz-figurka-6077123/
Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę prawa geologicznego i górniczego w Polsce jest ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze.
Aktualna wersja ustawy dostępna jest pod niniejszym adresem: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20111630981/U/D20110981Lj.pdf
Prawo geologiczne i górnicze jako gałąź regulowane jest jednak nie tylko przez ustawę z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze. Normy wchodzące w skład tej dziedziny prawa można spotkać w wielu różnych aktach prawnych. Dla przykładu z przepisami prawnymi dotyczącymi geologii i górnictwa mamy do czynienia w gałęziach pokrewnych – prawie ochrony środowiska, prawie budowlanym, prawie energetycznym, czy też prawie zabezpieczenia społecznego oraz wielu innych regulacjach szczegółowych. Niemniej to właśnie ww. ustawa stanowi fundament, można by rzec “kodeks” regulujący gałąź prawa geologicznego i górniczego.
Nadto istotną rolę odgrywają w tej materii także rozporządzenia wykonawcze do ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze. W przypadku prawa geologicznego i górniczego rola rozporządzeń jest wyjątkowo ważna. Warto tutaj wspomnieć choćby o rozporządzeniach dot. ratownictwa górniczego, kwalifikacji górniczych, czy też tzw. rozporządzeniach ruchowych, a więc trzech rozporządzeniach dedykowanych dla trzech podstawowych rodzajów działalności wydobywczej, a więc:
- Górnictwo podziemne – rozporządzenie Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.
- Górnictwo odkrywkowe – rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu odkrywkowego zakładu górniczego.
- Górnictwo otworowe – rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi.
Prawo geologiczne i górnicze zawiera w sobie liczne normy należące do zakresu oddziaływania prawa administracyjnego. Jest to w końcu gałąź prawa regulująca bardzo ważną gałąź gospodarki, jaką jest działalność w zakresie poszukiwania, rozpoznawania oraz wydobywania kopalin ze złóż, a więc jest to działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów Prawa przedsiębiorców, stąd jako część prawa publicznego gospodarczego siłą rzeczy podlega ona mocnemu oddziaływaniu prawa administracyjnego. Przykładem tych oddziaływań są liczne normy administracyjnoprawne w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze zawarte w dziale III (Koncesje), dziale IV (Kwalifikacje, rzeczoznawcy i odpowiedzialność zawodowa), dziale V (Prace geologiczne), dziale VI (Zakład górniczy, jego ruch oraz ratownictwo górnicze), dziale VII (Opłaty), dziale IX (Administracja, państwowa służba geologiczna, Krajowy Administrator Podziemnych Składowisk Dwutlenku Węgla i nadzór) oraz dziale X (kary pieniężne). Jednak prawo geologiczne i górnicze to nie tylko normy prawa administracyjnego.
W prawie geologicznym i górniczym mamy także wiele norm z zakresu prawa cywilnego. Jest to drugi największy po prawie administracyjnym dział prawa tworzący podstawy tej dziedziny. W ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze można spotkać całe działy poświęcone prawu cywilnemu, którymi są: dział II (Własność górnicza, użytkowanie górnicze oraz inne uprawnienia górnicze) oraz dział VIII (Odpowiedzialność za szkody). W wielu przypadkach odwołujemy się przy ich stosowaniu do przepisów Kodeksu cywilnego.
Trzecią grupą przepisów pod względem oddziaływania na prawo geologiczne i górnicze są przepisy prawa karnego. W ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze normy te zawarte są w dziale XI (przepisy karne). Stanowią one materialnoprawną podstawę dla jednego przestępstwa oraz aż 14 wykroczeń, do których stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu karnego oraz Kodeksu wykroczeń wraz z przepisami procedury karnej oraz wykroczeniowej.
Uzupełniająco należy wspomnieć, że ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze zawiera także pozostałe działy, których nie można byłoby już tak łatwo przypisać do poszczególnych materii prawa. Są to dział I (Przepisy ogólne), dział XII (Zmiany w przepisach obowiązujących), dział XIII (Przepisy przejściowe i końcowe).
Prawo geologiczne i górnicze jest uważane przez wielu praktyków oraz teoretyków zajmujących się tą dziedziną za dość trudną dziedzinę prawa. Liczba aktów prawnych, rozsianie przepisów, niejasności w ich stosowaniu tworzą obraz skomplikowanego podłoża prawnego, na którym musi opierać się cała branża. Stąd niniejszy Instytut pragnie odpowiedzieć na wyzwania, jakie wiążą się z praktycznym stosowaniem przepisów prawa geologicznego i górniczego. Zespół prawników zajmujących się prawem geologicznym i górniczym jest do Państwa dyspozycji.
Oferujemy Państwu szkolenia, opinie prawne oraz edukację obywatelską, mając na uwadze zarówno przystępny język, jak i zmierzenie się z zawiłościami prawa geologicznego i górniczego.
Zapraszamy Państwa do współpracy oraz czerpania garściami z naszego dorobku!
Mgr Jakub Kołecki / 19.11.2023 r.