Opublikowano Dodaj komentarz

Ratownictwo górnicze w systemie prawa górniczego Republiki Czeskiej

W niniejszym artykule przedstawimy tematykę ratownictwa górniczego w systemie czeskiego prawa górniczego. Postaramy się w ciekawy i przystępny sposób pokazać organizację Górniczego Pogotowia Ratunkowego w Czechach, wskazać jego obowiązki oraz zadania, a także przybliżyć jego skład. Pod koniec artykułu przytoczony zostanie praktyczny przykład działań ratowników podczas akcji po jednej z największych tragedii ostatnich lat w czeskim górnictwie, która miała miejsce w grudniu 2018 roku. Wtedy to w kopalni węgla kamiennego w Stonawie, niedaleko polskiej granicy, zginęło 13 górników, w tym 12 Polaków. 

Źródło: https://hbzs-ov.cz/cs/fotogalerie

Przechodząc do meritum, Górnicze Pogotowie Ratunkowe (cz. Báňská záchranná služba) jest służbą ustanowioną przepisami prawa oraz na określonych przez nich warunkach, aby zapewnić podmiotom gospodarczym prowadzącym działalność górniczą i działalność prowadzoną metodą górniczą możliwość szybkiej i skutecznej interwencji w celu ratowania życia ludzkiego i mienia w przypadku wystąpienia wypadków górniczych.

Obowiązek powołania Górniczego Pogotowia Ratunkowego ciąży na podmiotach prowadzących działalność górniczą w wyrobiskach podziemnych, a także innych podmiotach wskazanych przez Państwowy Urząd Górniczy. Został on przewidziany jest w § 7 Ustawy o działalności górniczej, materiałach wybuchowych i państwowej administracji górniczej. Ratownictwo górnicze realizuje określone zadania w zakresie zapobiegania wypadkom, zapewnia bezpieczeństwo i ochronę zdrowia w pracy oraz bezpieczeństwo ruchu drogowego. Zgodnie z art. 7 ust. 2 tej Ustawy, głównym zadaniem jest prowadzenie skutecznych interwencji w celu ratowania życia ludzkiego i mienia w poważnych wypadkach górniczych, w tym udzielanie pierwszej pomocy pod ziemią. Dodatkowe obowiązki Górniczego Pogotowia Ratunkowego określają przepisy Rozporządzenia Czeskiego Urzędu Górniczego nr 447/2001 w sprawie ratownictwa górniczego (dalej: Rozporządzenie). 

System ratownictwa górniczego w Czechach tworzą stacje ratownictwa górniczego, którymi są główne stacje ratownictwa górniczego i zakładowe stacje ratownictwa górniczego, zespoły ratownictwa górniczego tych stacji, a także państwowy urząd górniczy (§ 3 Rozporządzenia). Główna stacja ratownictwa górniczego tworzona jest dla jednostek terytorialnych określonych przez Czeski Urząd Górniczy. Podobnie jak w Polsce, również w Republice Czeskiej system ratownictwa górniczego opiera się na pracy wyspecjalizowanych stacji ratownictwa górniczego, ale również służb ratownictwa różnych przedsiębiorców górniczych.

Oprócz zadań wskazanych powyżej, Górnicze Pogotowie Ratunkowe współpracuje z innymi organizacjami w zakresie zapobiegania wypadkom górniczym, zapewnia bezpieczeństwo i ochronę zdrowia oraz bezpieczeństwo pracy, a także bezpieczeństwo eksploatacji. Działania te podejmowane są w szczególności poprzez przeprowadzanie wyrywkowych kontroli ich stanowisk pracy oraz kontroli środków postępowania w przypadku awarii oraz prowadzenia szkoleń pracowników, a także realizacji zadań i obowiązków wynikających z przepisów szczególnych. 

Przepisy Rozporządzenia precyzują również obowiązek utworzenia zakładowych stacji ratownictwa górniczego. Przykładem takim może być utworzenie takiej stacji w kopalniach prowadzących działalność wydobywczą metodą górniczą pod ziemią i istnieje wtedy obowiązek utworzenia Górniczego Pogotowia Ratunkowego. 

Okręgowy Urząd Górniczy może udzielić zgody na utworzenie zakładowej górniczej stacji ratowniczej dla kilku organizacji lub ich części. Zakładowa stacja ratownictwa górniczego oprócz zadań wskazanych w § 4 Rozporządzenia wykonuje również inne zadania, o bardziej represyjnym charakterze. Polegają one w szczególności na natychmiastowej interwencji w celu ratowania zdrowia i życia ludzkiego w początkowej fazie wypadku, a więc także na częściowym usunięciu skutków zaistniałej awarii. Jak wynika z doświadczeń ratowników górniczych, szybkość interwencji mającej na celu wyeliminowanie sytuacji awaryjnej jest niewątpliwie decydującym czynnikiem wpływającym na pomyślne postępowanie w sytuacji takiego zagrożenia. W związku z tym niezbędnym jest dbanie o właściwe wyszkolenie ratowników górniczych, wyposażenie oraz zapoznanie ratowników z nową wiedzą z zakresu ratownictwa i terminowego przeprowadzania badań lekarskich. 

Członkami górniczego zespołu ratowniczego są ratownicy oraz inni pracownicy, którym powierzono wykonywanie zadań ratownictwa górniczego (§ 14 Rozporządzenia). Do zespołu Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego należą zgodnie z przepisami: dyrektor i jego przedstawiciel, główny mechanik i jego zastępca, technicy, mechanicy i specjaliści, lekarze posiadający kwalifikacje ratownika górniczego, inni ratownicy oraz, w miarę potrzeb, kolejni pracownicy wyznaczeni do wykonywania zadań Głównej Stacji Ratownictwa Górniczego. Przepisy szczególne regulują też skład zespołu zakładowych stacji ratownictwa górniczego oraz korpus ratownictwa górniczego państwowego urzędu górniczego. Zadaniem korpusu jest wykonywanie nadzoru ratowniczego z ramienia Czeskiego Urzędu Górniczego w obszarach o niskim stężeniu tlenu. Zespół ten nie posiada własnego sprzętu ratowniczego, w związku z czym organizacje ratownicze mają obowiązek zapewnienia mu odpowiedniego sprzętu oraz regularnych szkoleń i badań lekarskich.

W ramach artykułu chciałbym wspomnieć także o praktycznym wymiarze ratownictwa górniczego. W grudniu 2018 roku miała miejsce jedna z największych tragedii górniczych Czechach w ostatnich latach. W Stonawie, położonej w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim niedaleko polskiej granicy (konkretnie na Zaolziu), doszło do wybuchu na skutek przedostania się metanu na miejsce pracy kombajnu górniczego i mechanicznego spowodowania iskry przez dwa metalowe elementy. Śledczy nie stwierdzili manipulacji czujnikami metanu ani naruszenia przepisów BHP. Przepisy czeskiego prawa górniczego zaliczają obszar Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego do obszarów o silnym stężeniu metanu, stąd też przeprowadzanie wydobycia węgla kamiennego na tym terenie jest niezwykle niebezpieczne. W akcji ratowniczej udział brały zarówno czeskie, jak i polskie służby ratownicze. W wypadku tym zginęło 13 górników, z czego 12 Polaków oraz 1 Czech. 

Ratownictwo górnicze jest niezwykle istotne dla sprawnego funkcjonowania górnictwa jako całości. W wymiarze praktycznym zajmuje się udzielaniem pomocy górnikom oraz kopalniom w przypadku zdarzeń związanych z wybuchami gazów kopalnianych i pyłu węglowego, pożarami podziemnymi, zawałami skał i tąpnięciami wyrobisk górniczych, zalaniem wyrobisk górniczych oraz usuwaniem skutków tych zdarzeń, a także przywracaniem bezpiecznych warunków pracy. W wymiarze teoretycznym chodzi o działalność prewencyjną i szkoleniową w kopalniach, która jest niemniej ważna dla celów bezpieczeństwa pracy w górnictwie. Nie można również zapominać o ratownictwie w wymiarze międzynarodowym, które zostało wspomniane przy okazji przykładu tragedii w Stonawie.

Mgr Adam Kubiczek / 08.08.2023 r.

  1. M. Štemberka, Integrovaný záchranný systém a báňská záchranná služba, https://slon.diamo.cz/hpvt/2008/legislativa/L07.pdf, s. 2.
  2. I. Pěgřímek, A. Taufer, Służba ratownictwa górniczego w Republice Czeskiej, Ratownictwo Górnicze  w wybranych krajach Unii Europejskiej, Wyższy Urząd Górniczy, Katowice 2008, ISBN: 978-83-920673-2-0, s. 29.
  3. Zákon č. 61/1988 Sb. – Zákon České národní rady o hornické činnosti, výbušninách a o státní báňské správě.
  4. Vyhláška č. 447/2001 Sb. – Vyhláška Českého báňského úřadu o báňské záchranné službě.
  5. https://www.wug.gov.pl/wydawnictwa/ratownictwo
  6. R. Makarius, České horní právo. Díl II, Ostrava, Montanex, 2000, s. 110.
  7. https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/8627682,stonawa-czechy-gornicy-wypadek.html
Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *